’tan haber  (17.07.2004 - 10:51:04 )

Sigortasız çalışma yüzünden devletin yıllık vergi ve prim kaybı 17 katrilyon lira 

Türkiye`deki istihdamın yarısından fazlasının kayıt dışı çalıştırılması;  

Devleti alamadığı vergi ve sigorta primi nedeniyle yıllık 17 katrilyon lira kayba uğratıyor. Kayıtdışı çalıştırmanın önlenmesi durumunda SSK ve Bağ-Kur`un bütçe transferlerine gereksinimi kalmayacağı gibi fazla bile verebilecekleri hesaplandı.

DİE`nin verilerine göre, Türkiye`de 19 milyon 902 bin çalışandan sadece 9 milyon 840 bini SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı`na kayıtlı bulunuyor. Geriye kalan 10 milyon 62 bin kişi ise herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna kayıtlı bulunmuyor. Bunların 3 milyon 382 bini ücretsiz aile işçisi olarak çalıştığı için herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna kaydolma zorunlulukları bulunmuyor. Ancak geri kalan 6 milyon 697 bin kişinin ise yasalar gereğince, SSK ya da Bağ-Kur`a kayıtlı olmaları gerekiyor. Aile işçileri dışındaki kayıtdışı çalışanlardan ücretli ve yevmiyeli olan 3 milyonu SSK, işveren ve kendi hesabına çalışan 3 milyon 679 bini de Bağ-Kur`a kayıtlı olmadığı için Devlet yılda en az 17 katrilyon liralık prim ve vergi kaybına uğruyor.

Asgari ücret üzerinden ödenen SSK ve İşsizlik Sigortası Fonu işçi ve işveren primleri ile gelir vergisi tutarları dikkate alınarak yapılan hesaplamaya göre, kayıtdışı çalışan her bir işçi nedeniyle Devlet ayda 221 milyon lira prim ve vergiden yoksun kalıyor. Söz konusu kayıp kişi başına yıllık 2.7 milyar lirayı buluyor. Bağ-Kur`a kaydolması gerekenler için de en düşük basamaktan ödenen Bağ-Kur primini ve asgari ücretlinin ödediği düzeyde gelir vergisi ödemesi gerektiği dikkate alınarak yapılan hesaplama, kayıtdışı bir işveren ya da kendi hesabına çalışan başına Devletin aylık prim ve vergi kaybı toplamının 205 milyon, yıllık ise 2.5 milyar lira olduğu hesaplandı.

Halen SSK`ya kayıtlı bir asgari ücretli için Devlet, aylık 148 milyon 792 bin lira sigorta primi, 13 milyon 325 bin lira işsizlik sigortası primi ve 59 milyon 294 bin lira gelir vergisi alıyor. Bağ-Kur`lular ise en düşük basamaktan 146 milyon 348 bin lira prim ödüyor.

SSK VE BAĞ-KUR`UN PRİM KAYBI 12 KATRİLYON

Söz konusu prim ve vergi oranlarını dikkate alarak yapılan hesaplamaya göre, SSK`nın kayıtdışı çalışma nedeniyle aylık toplam 446.4 trilyon lira kaybı oluyor. SSK`nın kayıtdışı çalışan ücretli ve yevmiyeliler dolayısıyla yıllık kaybı ise 5.4 katrilyon liraya çıkıyor. İşveren ve kendi hesabına çalışanların kayıtdışı çalışması dolayısıyla Bağ-Kur`un prim kaybı aylık 538.4 trilyon lira, yıllık da 6.5 katrilyon liraya ulaşıyor.

SSK ve Bağ-Kur`un aylık prim kaybı toplam 984.8 trilyon lira, yıllık kaybı ise 11.8 katrilyon liraya çıkıyor. SSK`lılar için ödenmesi gereken yıllık 479.7 trilyon liralık işsizlik sigortası primi de buna dahil edildiğinde Devletin bir yılda uğradığı toplam prim kaybı 12 katrilyon 297 trilyon lira olarak hesaplanıyor.

VERGİ KAYBI 4.7 KATRİLYON

Maliye`nin asgari ücret düzeyinden bir vergi alabileceği varsayımıyla yapılan hesaplama Devletin kayıtdışı çalışma dolayısıyla aylık ortalama gelir vergisi kaybının 396 trilyon yıllık ise 4.7 katrilyon liraya ulaştığını gösteriyor.

BÜTÇE TRANSFERİNE GEREK KALMAYACAK

SSK, Bağ-Kur ve İşsizlik Fonu`nun prim ve Maliyenin aylık toplam vergi kaybı 1.4 katrilyon lirayı buluyor. Bu rakam yıllık bazda da 17 katrilyon 49 trilyon lira çıkıyor. Gelirleri harcamalarına yetişmeyen SSK`ya 2004 yılı bütçesinden 5.3 katrilyon, Bağ-Kur`a da 5.8 katrilyon lira transfer yapılması öngörülüyor. Söz konusu tutarlar, her iki kuruluşun kayıtdışı çalışmanın yaygınlığı nedeniyle yoksun kaldığı prim gelirine yakın bir büyüklük oluşturuyor. Kayıtdışı çalışmanın ortadan kaldırılması halinde SSK`nın yıllık 5.3 katrilyon lira, Bağ-Kur`un da 6.4 katrilyon liralık prim kaybı önlenecek. Böylelikle her iki kurumun bütçeye yük olmalarına gerek kalmayacak. Hatta Bağ-Kur fazla verir duruma gelecek.