Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer'in
onayladığı İş Kanunu, bazı istisnalar dışında işçi-işveren ilişkilerini
yeniden düzenliyor.
Yasanın getirdiği ana düzenlemeler şöyle:
-''İşin gereği ve teknolojik nedenler ile uzmanlık gerektiren işler''
sınırlaması içinde taşeronlaşmaya olanak sağlandı.
-İş ilişkisinde dil, ırk, cinsiyet, siyasal düşünce, felsefi inanç,
din, mezhep ve benzeri ayırım yapılmayacak, eşit değerde bir iş için
cinsiyet nedeniyle daha düşük ücret verilemeyecek.
-İş ve işyeri devredilebilecek. Geçici iş ilişkisi en fazla 6 ayı
geçmemek üzere ve yazılı olarak yapılacak, gerektiğinde en fazla bir defa
yenilenecek.
-30'dan az işçi çalıştıran işyerleri iş güvencesi kapsamı dışında
kalacak. Buna göre, 30 veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde en az 6
aylık kıdemi olan işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesini fesheden işveren,
feshi geçerli bir nedene dayandırmak zorunda olacak. Irk, renk, cinsiyet,
medeni hal, aile yükümlülükleri, hamilelik, doğum, din, siyasi görüş, iş
sözleşmesinin feshi için geçerli bir neden olamayacak.
Sendika üyeliği, sendikanın işyeri temsilciliği, sözleşmeden doğan
hakları takip için işveren aleyhine adli makamlara başvurmak gibi nedenler
iş akdinin feshi için geçerli bir neden olarak sayılmayacak.
-İşveren ekonomik, teknolojik, yapısal ve benzeri işletme, işyeri veya
işin gerekleri sonucu toplu işçi çıkarmak istediğinde bunu en az 30 gün
önceden bir yazıyla işyeri sendika temsilcilerine, ilgili bölge müdürlüğüne
ve Türkiye İş Kurumu'na bildirecek. İşveren, işyerinde çalışan işçi sayısı
20-100 arasında ise en az 10 işçinin; 101-300 işçi arasında ise en az yüzde
10 oranında işçinin; 301'den daha fazlaysa enaz 30 işçinin işine son
ebilecek.
-İşveren, 50 veya daha fazla işçi çalıştırılan işyerlerinde Bakanlar
Kurulu'nca belirlenecek oranda özürlü ve eski hükümlü ile terör mağduru
istihdam edecek. Bu kapsamda çalıştırılacak işçilerin toplam oranı yüzde 6
olacak.
Özürlülük oranı yüzde 80'den fazla olanların sigorta primlerinin yüzde
50'si Hazine tarafından ödenecek.
-Ücret, Türk Lirası olarak ödenecek. Yabancı para birimiyle yapılacak
ödemeler günün kuru üzerinden Türk Lirası olarak yapılabilecek.
ÜCRET BANKA HESABINA YATIRILACAK
-Ücret en fazla aylık olarak ödenecek, bu süre sözleşmeyle bir haftaya
kadar indirilebilecek. Bono veya senetle ücret ödemesi yapılamayacak.
Ücretin banka hesabına yatırılması, yasa hükmü haline getirildi.
-İşverenin konkordato ilanı, iflas veya aciz belgesi alınması yoluyla
ücret ödeme güçlüğüne düşmesi durumunda geçerli olmak üzere, işçilerin son
üç aylık ücret alacaklarını karşılamak üzere İşsizlik Sigortası Fonu
kapsamında ''Ücret Garanti Fonu'' oluşturulacak. Bu Fon'a, sigortalının
prime esas kazancının işverene düşen bölümünün binde 5'ini aşmamak üzere
işverenden kaynak sağlanacak.
-Ücret hesap defteri uygulamasına son verildi.
-Her türlü işçi asgari ücret kapsamında olacak.
-Haftalık 45 saati aşan süreler ''fazla çalışma'' sayılacak. Fazla
çalışma ücreti saat ücretinin yüzde 25 fazlası olarak uygulanacak.
İşçi, fazla çalıştığı her saat için 1.5 saatlik ''serbest zaman''
(izin) kullanabilecek.
Fazla çalışma süresi toplamı, 1 yılda 270 saati aşamayacak.
-Cumartesi günlerinin yarım gün tatil olduğuna ilişkin hüküm
kaldırıldı.
-Çalışma süreleri 1-5 yıla kadar olanlar 14 gün, 5-15 yıl arasında
olanlar 20 gün, 15 yıldan fazla olanlar da 26 gün ücretli izin kullanacak.
18 yaşından küçükler ile 50 yaşından büyüklerin yıllık ücretli izin
süreleri 20 günden az olmayacak.
Yıllık izin süresi tarafların anlaşmasıyla 10 günden az olmamak üzere
en çok üçe bölünebilecek, izin süreleri sözleşmeyle artırılabilecek.
Ücretsiz yol izni süresi de 4 gün olacak.
-Günlük çalışma süresi 4 saat veya daha kısa süreli işlerde 15 dakika,
4-7.5 saate kadar olan işlerde 30 dakika, 7.5 saatten fazla olan işlerde bir
saat ara dinlenmesi verilecek.
GECE ÇALIŞMASI 7.5 SAATİ GEÇEMEYECEK
-20.00-06.00 saatleri arasında kalan ve 11 saati geçmeyen zaman dilimi
''gece'' olarak tanımlandı. İşçilerin gece çalışması 7.5 saati geçemeyecek.
Gece çalıştırılan işçiler, masrafları işveren tarafından karşılanmak üzere 2
yılda bir düzenli olarak sağlık kontrolünden geçirilecek.
Gece ve gündüz işletilen, nöbetleşe işçi postası kullanılan işlerde en
fazla 2 haftalık nöbetleşme esası uygulanacak. Postası değiştirilecek işçi
11 saat dinlendirilmeden diğer postada çalıştırılamayacak.
-Temel eğitimi tamamlamış veya okula gitmeyen çocukların çalışma
saatleri günde 7 ve haftada 35 saatten fazla olamayacak.
-Yer altı ve su altında çalışmayı gerektiren işlerde 18 yaşını
doldurmamış erkek ve her yaştaki kadın çalıştırılamayacak.
-Sanayi işyerlerinde 18 yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçiler gece
çalıştırılamayacak.
HAMİLELİK VE DOĞUM HAKLARI
-Kadın işçilere doğumdan önce 8 ve doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere
toplam 16 hafta izin verilecek. Çoğul gebeliklerde doğum öncesi izin süresi
10 haftaya çıkarılacak. İsteği halinde kadın işçiye doğum izninin
tamamlanmasının ardından 6 aya kadar ücretsiz izin verilecek. Bu süre yıllık
izin hesabında dikkate alınmayacak.
-Kadın işçilere bir yaşından küçük çocukları için günlük 1.5 saat
emzirme izni verilecek.
-İşverenler, işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için
gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak,
işçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla
yükümlü olacak.
-Herhangi bir işyerinin tesis ve tertiplerinde, çalışma yöntem ve
şekillerinde makine ve cihazlarında işçilerin yaşamı için tehlikeli olan bir
husus tespit edilirse, bu tehlike giderilinceye kadar tehlikenin niteliğine
göre iş tamamen veya kısmen durdurulacak veya işyeri kapatılacak.
-En az 50 işçi çalıştıran ve 6 aydan fazla sürekli işlerin yapıldığı
sanayi işyerlerinde, her işveren bir iş sağlığı ve güvenliği kurulu kurmakla
yükümlü olacak.
-Devamlı olarak en az 50 işçi çalıştıran işverenler, işyerindeki işçi
sayısına ve işin tehlike derecesine göre bir veya daha fazla işyeri hekimi
çalıştıracak ve işyeri sağlık birimi oluşturacak.
-Devamlı olarak en az 50 işçi çalıştıran ve 6 aydan fazla sürekli
işlerin yapıldığı sanayi işyerlerinde işverenler, işyerinin iş güvenliği
önlemlerinin sağlanması, iş kazalarının ve meslek hastalıklarının önlenmesi
için alınacak önlemlerin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi
hizmetlerini yürütmek üzere işyerindeki işçi sayısına, işyerinin niteliğine
ve tehlikelilik derecesine göre bir veya daha fazla mühendis veya teknik
elemanı görevlendirecek.
-16 yaşını doldurmamış genç işçiler ve çocuklar ağır ve tehlikeli
işlerde çalıştırılamayacak.
-Ağır ve tehlikeli işlerde çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin
devamı süresince en az yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanaklı
oldukları işyeri hekimi, iş sağlığı dispanserleri, bunların bulunmadığı
yerlerde sırası ile en yakın SSK, sağlık ocağı, hükümet veya belediye
hekimleri tarafından verilmiş muayene raporları olmadıkça, bu gibiler işe
alınmayacak veya işte çalıştırılmayacak.
-14 yaşından 18 yaşına kadar (18 dahil) çocuk ve genç işçilerin işe
alınmalarından önce işyeri hekimi, işçi sağlığı dispanserleri, bunların
bulunmadığı yerlerde sırası ile en yakın SSK, sağlık ocağı, hükümet veya
belediye hekimlerine muayene ettirilerek işin niteliğine ve şartlarına göre
vücut yapılarının dayanıklı olduğunun raporla belirtilmesi gerekecek. Çocuk
ve genç işçiler, 18 yaşını dolduruncaya kadar 6 ayda bir defa aynı şekilde
doktor muayenesinden geçirilerek buişte çalışmaya devamlarına sakınca olup
olmadığı kontrol edilecek.
KIDEM TAZMİNATI FONU
-Yasa hükümlerine aykırı davranışlar durumunda 50 milyon ile 5 milyar
lira arasında değişen para cezaları uygulanacak.
-Kamu kuruluşlarında sözleşmeli olarak istihdam edilenlere mevzuat veya
sözleşmelerine göre ''kıdem tazminatı niteliğinde'' yapılan ödemeler kıdem
tazminatı sayılacak.
-50'den az işçi çalıştırılan tarım ve orman işlerinin yapıldığı
işyerleri ile Esnaf ve Sanatkarlar Kanunu çerçevesinde 3 kişinin çalıştığı
işyerlerinde çalışan işçiler hakkında, İş Yasası'nda öngörülen ücret ve
ücretin ödenmesine ilişkin esasları içeren maddeler uygulanacak.
-Çalışma barışının ve endüstri ilişkilerinin geliştirilmesinde, çalışma
hayatıyla ilgili mevzuat çalışmalarının ve uygulamalarının izlenmesi
amacıyla; hükümet ile işveren, kamu görevlileri ile işçi sendikaları
konfederasyonları arasında etkin dayanışmayı sağlamak üzere, üçlü temsile
dayalı istişari mahiyette bir danışma kurulu oluşturulacak.
-150 ve daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde işçilerin açacağı
kantinlere işveren yer vermek zorunda olacak.
-İş güvencesini düzenleyen madde hükümleri gazetecilere de kıyasen
uygulanacak.
-''Kıdem Tazminatı Fonu'' kurulacak. Kıdem Tazminatı Fonu'na ilişkin
kanunun yürürlüğe gireceği tarihe kadar işçinin kıdemleri 1475sayılı kanuna
göre hesaplanacak.
|
ÇSGBakanlığı Sayfasından YENİ İŞ
KANUNU NELER GETİRİYOR |
Yeni İş Kanunu ile çalışma
hayatımıza kazandırılan temel kavram ve kurumlardan
bazıları şöyle:
YENİ ÇALIŞMA BİÇİMLERİ
- Kısmi süreli çalışma,
- Çağrı üzerine çalışma,
- Geçici (Ödünç) iş ilişkisi,
- Telafi çalışma,
- Belirli süreli çalışma,
- Alt işveren,
- Kısa süreli çalışma.
İŞVEREN TANIMI
“Gerçek ve tüzel kişiler” dışında iş sözleşmesine
göre işçi istihdam eden ve tüzel kişiliği bulunmayan
kurum ve kuruluşlar da (örneğin, adi ortaklıklar)
işveren sayılmaktadır.
İŞÇİ TANIMI
*İşçi tanımından “herhangi bir işte” ve “ücret
karşılığı çalışmak” ibareleri çıkartılarak, iş
sözleşmesine dayanarak çalışma yeterli
görülmektedir.
*İşçinin “gerçek kişi” özelliği vurgulanmaktadır.
*Çırak ve stajyerler iş sağlığı ve güvenliği
önlemlerinden yararlanacak kişiler arasına
alınmaktadır.
İŞYERİ TANIMI
İşyeri kapsamı genişletilmekte ve başka işverenin
işyerinin de, gerekirse işyeri sayılabileceği
öngörülmektedir.
İŞYERİNİ BİLDİRME
YÜKÜMLÜLÜĞÜ
Mevcut madde korunmakta, ancak herhangi bir sebeple
işyerinde faaliyete son verilmesi işyerinin
“kapatılması” anlamını taşıyacak ve bu durumda
bildirim yapılması gerekecektir.
Alt işverenin kendi işyeri için bildirim yapması
öngörülmektedir. Böylece SSK uygulamasındaki alt
işveren işyerinin asıl işverenin işyeri numarası
altında kayıt edilmesi durumu yerine ayrı bir numara
alınması gerekecektir. (Madde 3).
İŞÇİLERE EŞİT DAVRANMA
VE CİNSİYET AYRIMI
Tüm çalışma koşulları yönünden işverenlere
çalıştırdıkları işçiler için eşit davranma
yükümlülüğü getirilmekte ve cinsiyet ayrımı yasağı
öngörülmektedir (Madde 5).
İşçinin ispat etmesi halinde iş ilişkisi sona ermiş
ya da devam ediyor olsa bile bu yasağa aykırı
davranan işverenlere işçinin dört aya kadar ücret
tutarında tazminat ödeme yükümlülüğü
getirilmektedir.
158 SAYILI ILO
SÖZLEŞMESİNE UYUM
30 veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde en
az altı aylık kıdemi olan işçinin belirsiz süreli
hizmet akdinin işverence feshinde geçerli bir sebebe
dayanma zorunluluğu getirilmektedir.
Feshe karşı işçiye dava açma hakkı tanınmakta;
işverenin feshin geçerli bir sebebe dayandığını
ispat edememesi halinde işçinin işe iadesi veya en
az dört aylık ve en çok sekiz aylık ücreti tutarında
tazminat ödenmesi öngörülmektedir.
Fesih bildirimlerinin işverence yazılı yapılması ve
fesih sebebinin açık ve kesin bir şekilde
belirtilmesi zorunluluğu getirilmektedir.
İş Güvencesi ile ilgili olarak 4773 sayılı Kanun ile
öngörülen sistem büyük ölçüde korunmaktadır.İş
Güvencesine ilişkin getirilen düzenlemelere aşağıda
özet olarak yer verilmektedir.
KIDEM TAZMİNATI FONU
Yasada kıdem tazminatının kurulacak bir Fondan
karşılanacağı öngörülmekte, ancak buna ilişkin Yasa
yürürlüğe girinceye kadar 1475 sayılı İş Kanununun
14. maddesinin yürürlüğünün devam edeceği
öngörülmektedir.
ÖZÜRLÜ, ESKİ HÜKÜMLÜ VE
TERÖRDEN MAĞDUR OLANLARI ÇALIŞTIRMA ZORUNLULUĞU
50 ve daha fazla işçi çalıştıran işyerleri için
öngörülen % 3 özürlü, % 3 eski hükümlü ve % 2
terörden zarar görenlerle ilgili toplam % 8’lik
zorunlu istihdam kotası % 6’ya çekilmektedir.
Özürlülerle ilgili oran %3’ten aşağı olmamak üzere
toplam oranının dağılımı Bakanlar Kurulunca
belirlenecektir.
ÜCRET GARANTİ FONU
İşverenin konkordato
ilan etmesi, işveren için aciz vesikası alınması
veya iflası nedenleri ile ödeme güçlüğüne düşmesi
halinde çalıştırdığı işçilerin son üç aylık ücret
alacaklarını karşılamak üzere İşsizlik Sigortası
Fonu kapsamında ücret garanti fonu
oluşturulmaktadır.
Bu fon için işverenin ayrı bir prim ödeme
yükümlülüğü bulunmamaktadır. Fon, işverenlerce
işsizlik sigortası primi olarak yapılan ödemelerin
yıllık toplamının yüzde birinden oluşacaktır.
İŞÇİYE ÇALIŞMAMA HAKKI
İş sağlığı ve güvenliği
açısından işçinin sağlığını bozacak veya vücut
bütünlüğünü tehlikeye sokacak yakın, acil ve hayati
bir durumun varlığı halinde işçiye, iş sağlığı ve
güvenliği kuruluna; bulunmaması halinde işveren veya
işveren vekiline riskin giderilmesi konusunda
talepte bulunması, Kurulun işçinin talebi yönünde
karar vermesi halinde gerekli tedbirler alınıncaya
kadar ücreti ve diğer hakları saklı tutularak
çalışmaktan kaçınma hakkı verilmektedir.
Kurul kararına ve işçinin talebine rağmen gerekli
tedbirler alınmadığı takdirde, işçi hizmet akdini
haklı nedenle feshedilebilecektir.
YILLIK ÜCRETLİ İZİN
SÜRELERİ AB MEVZUATINA YAKINLAŞTIRILMAKTADIR
Kıdem süresine göre 12,
18 ve 24 gün olan mevcut yıllık ücretli izin
süreleri sırasıyla 14, 20 ve 26 gün olarak
değiştirilmektedir. Tarafların anlaşması halinde
yıllık izin süresi bir bölümü on günden aşağı
olmamak üzere en çok üçe bölünebilecektir.
HAFTALIK ÇALIŞMA
SÜRESİ, GÜNLÜK ÇALIŞMA SÜRESİ, FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİ
Haftalık 45 saat olan
çalışma süresi, tarafların anlaşması ile
işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine, günde 11
saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde
dağıtılabilecektir. Bu halde, iki aylık süre içinde
işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal
haftalık çalışma süresini aşamaz. Denkleştirme
süresi toplu iş sözleşmeleri ile dört aya kadar
artırılabilecektir.
Haftalık çalışma süresinin haftanın çalışılan
günlerine farklı şekilde dağıtılması durumunda, 6
gün çalışılan bir işyerinde işçi haftada en çok
(11x6=66 saat), 5 gün çalışılan işyerinde ise
(11x5=55 saat) çalıştırılabilecektir. Böylece
“yoğunlaştırılmış iş haftası” uygulanabilecek, bu
haftalarda sonraki haftalarda (iki ay-dört ay)
işveren işçiyi daha az sürelerle çalıştırması
halinde işçiye fazla çalışma ücreti ödemeyecektir.
TELAFİ ÇALIŞMASI
Getirilen düzenlemeye göre;
*Zorunlu nedenlerle işin durması,
*Ulusal bayram ve genel tatillerden önce veya sonra
işyerinin tatil edilmesi,
*Benzer nedenlerle işyerinde normal çalışma
sürelerinin önemli ölçüde altında çalışılması veya
tamamen tatil edilmesi,
*İşçinin talebi ile kendisine izin verilmesi,
hallerinde işveren söz konusu çalışılmayan süreler
için iki ay içinde telafi çalışması
yaptırabilecektir. Bu çalışmalar fazla çalışma veya
fazla sürelerle çalışma sayılmayacaktır. Telafi
çalışması günlük en çok çalışma süresini aşmamak
koşulu ile günde üç saatten fazla olamayacak, tatil
günlerinde telafi çalışması yaptırılamayacaktır.
ANALIK HALİNDE İZİN
SÜRELERİ
Kadın işçilerin
doğumdan önce 8 ve doğumdan sonra 8 hafta olmak
üzere toplam 16 hafta çalıştırılmamaları esası ile
çoğul gebelik halinde doğumdan önceki 8 haftalık
süreye 2 hafta daha eklenmesi hususu getirilmekte;
sağlık durumu elverdiği takdirde kadına doğumdan
önce üç haftaya kadar çalışabilme ve kalan süreyi
doğum sonrası süreye ekleme imkânı tanınmaktadır.
İsteği halinde kadın işçiye 16 haftalık süreden
sonra altı aya kadar ücretsiz izin verilecektir.
Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını
emzirmeleri için günde toplam 1.5 saat ücretli süt
izni verilecektir.
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ
KONUSUNDA İŞVEREN YÜKÜMLÜLÜĞÜ
Bir yönetmelikle belirlenecek esas ve usuller
çerçevesinde işverenler tarafından işyerinde alınan
iş sağlığı ve güvenliği önlemleri, mesleki riskler,
yasal hak ve sorumluluklar konularında işçilere
eğitim vermek, bilgilendirmek ve denetleme
zorunluluğu getirilmektedir.
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ
KURULU OLUŞTURMA ZORUNLULUĞU
Sanayiden sayılan ve devamlı olarak en az elli işçi
çalıştıran ve altı aydan fazla sürekli işlerin
yapıldığı işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği
kurulu kurma yükümlülüğü yasa ile düzenlenmektedir.
Ayrıca, bu kurulların iş sağlığı ve güvenliği
mevzuatına uygun olarak verilen kararlarını
işverenler uygulamakla yükümlü olacaktır.
İŞYERİ HEKİMİ
BULUNDURMA ZORUNLULUĞU
50 ve daha fazla işçi
çalıştıran işyerlerine bir veya daha fazla işyeri
hekimi çalıştırma ve işyeri sağlık birimi oluşturma
yükümlülüğü öngörülmektedir.
İŞ GÜVENLİĞİNDEN
SORUMLU MÜHENDİS VEYA TEKNİK ELEMAN GÖREVLENDİRME
MECBURİYETİ
Sanayiden sayılan ve
devamlı olarak en az elli işçi çalıştıran ve altı
aydan fazla sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde
işverenlere, iş güvenliği önlemlerinin sağlanması
bakımından bir veya daha fazla mühendis veya teknik
eleman görevlendirme yükümlülüğü öngörülmektedir.
ÖZEL İSTİHDAM
BÜROLARININ KURULMASI
Halen özel kesim işyerleri için yasak faaliyetlerden
olan iş ve işçi bulmaya aracılık hizmetleri ile
ilgili olarak özel istihdam bürolarının kurulmasına
imkan tanınmaktadır.
İDARİ PARA CEZALARI
YENİDEN DÜZENLENİYOR
Yasa ile getirilen
yükümlülüklere uyulmaması halinde verilecek idari
para cezaları, özel hukuk-kamu hukuku ayrımı göz
önünde tutularak yeniden düzenlenmektedir.
Özel hukuk yaptırımına bağlanan aykırılıklar
bakımından ayrıca idari para cezası uygulamasına son
verilmekte, bunun sonucu olarak idari para cezaları
sadece yasada öngörülen hallerle sınırlı
tutulmaktadır.
İdari para cezaları Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı Bölge Müdürünce verilecektir.
İtirazlar en geç yedi gün içinde idare mahkemesine
yapılacaktır.
ÜÇLÜ DANIŞMA KURULU
OLUŞTURULMASI
Çalışma barışının ve endüstri ilişkilerinin
geliştirilmesi ile çalışma hayatıyla ilgili mevzuat
çalışmalarının ve uygulamalarının izlenmesi amacıyla
hükümet, işçi, işveren ve kamu görevlileri
temsilcilerinin katılacağı istişari mahiyette
Danışma Kurulu oluşturulmaktadır.
|
|
|
|
|
|