İŞ SAĞLIĞI HİZMETLERİNE İLİŞKİN
161 SAYILI SÖZLEŞME
ILO Kabul Tarihi : 7 Haziran 1985
Kanun
No : 07.01.2004 / 5039
Resmi Gazete : 16.03.2004/25404
Uluslararası
Çalışma Bürosu Yönetim Kurulu’nun daveti üzerine, 7 Haziran 1985 tarihinde
Cenevre’de yaptığı Yetmiş birinci Oturumunda, Uluslararası Çalışma Örgütü Genel
Konferansı;
İşçinin
işinden kaynaklanan rahatsızlık, hastalık ve yaralanmaya karşı korunmasının,
Anayasası gereğince, Uluslararası Çalışma Örgütü’ne verilmiş görevlerden biri
olduğunu işaret ederek,
İlgili
uluslararası çalışma Sözleşme ve Tavsiye Kararlarını, özellikle, ulusal
düzeydeki politika ve eylem prensiplerini oluşturan 1953 tarihli İşçilerin
Sağlığını Korumaya İlişkin Tavsiye Kararı, 1959 tarihli İş Sağlığı Hizmetlerine
İlişkin Tavsiye Kararı, 1971 tarihli İşçi Temsilcileri Sözleşmesi ve 1981
tarihli İş Güvenliği ve Sağlığı Sözleşmesi ve Tavsiye Kararını dikkate alarak,
Oturum
gündeminin 4 üncü maddesini oluşturan İş Sağlığı Hizmetlerine İlişkin bazı
tekliflerin kabulüne ve bu tekliflerin bir uluslararası sözleşme şeklini
almasına karar vererek,
Bin dokuz
yüz seksen beş yılı Haziran ayının yirmi altıncı günü, İş Sağlığı Hizmetleri
Sözleşmesi, 1985 olarak adlandırılacak olan aşağıdaki sözleşmeyi kabul eder.
BÖLÜM I
ULUSAL POLİTİKANIN PRENSİPLERİ
Madde 1
Bu
sözleşmenin amacı bakımından:
a. “İş
Sağlığı Hizmetleri” terimi esas olarak önleyici işlevlere sahip olan ve
işletmedeki işveren, işçiler ve onların temsilcilerine;
1. İşle ilgili en uygun fiziksel ve zihinsel sağlık
koşullarını karşılayacak düzeyde, güvenli ve sağlıklı bir çalışma ortamı
oluşturmak ve bunu sürdürmek için gereksinimler,
2. İşin, işçilerin fiziksel ve zihinsel sağlık
durumlarını dikkate alacak şekilde, onların yeteneklerine uygun biçimde
uyarlanması,
konularında tavsiyede bulunma sorumluluğu olan hizmetlerdir.
b. “İşçilerin
işyerindeki temsilcileri terimi“, ulusal mevzuat veya uygulamaya göre bu
şekilde tanımlanan kişileri ifade eder.
Madde 2
Her üye,
ulusal şartları ve uygulamaları ışığında ve bulunmaları durumunda, en fazla
temsil yetkisine sahip işçi ve işveren kuruluşlarına danışmak suretiyle, iş
sağlığı hizmetleri konusunda uygun bir ulusal politika geliştirecek,
uygulayacak ve periyodik olarak gözden geçirecektir.
Madde 3
1. Her
Üye, bütün ekonomik faaliyet dallarında ve tüm işletmelerde, kamu sektörü ve
üretim kooperatifleri üyelerini de kapsayan, bütün işçiler için, iş sağlığı
hizmetlerini sürekli bir şekilde geliştirmeyi üstlenir. Sağlanan hizmet,
işletmelerin kendine has risklerini karşılamaya yeterli ve uygun olmalıdır.
2. Eğer,
tüm işletmeler için iş sağlığı hizmetleri hemen oluşturulamıyorsa, ilgili her
üye, bulunmaları durumunda, en fazla temsil yetkisine sahip işçi ve işveren
kuruluşlarına danışarak bu hizmetlerin oluşturulması için planlar
hazırlayacaktır.
3. İlgili
her Üye, Uluslararası Çalışma Örgütü Anayasası’nın 22 nci maddesi uyarınca
Sözleşmenin uygulanmasıyla ilgili olarak vermek durumunda olduğu ilk uygulama
raporunda, bu Maddenin 2 nci paragrafı gereği hazırladığı planları belirtecek,
daha sonraki raporlarında da, bunların uygulanması konusundaki gelişmeleri
gösterecektir.
Madde 4
Yetkili
makam, bu Sözleşme hükümlerinin yürürlüğe konulması için alınması gereken
önlemler konusunda, bulunmaları durumunda, en fazla temsil yetkisine sahip işçi
ve işveren kuruluşlarına danışacaktır.
BÖLÜM II
GÖREVLER
Madde 5
Her
işverenin istihdam ettiği işçilerin sağlık ve güvenliği için sorumluluğu saklı
kalmak kaydıyla ve işçilerin iş sağlığı ve güvenliği konusunda katılımının
gerekliliği göz önüne alınarak, iş sağlığı hizmetleri, işletmedeki iş
risklerine uygun ve yeterli olacak şekilde aşağıdaki görevleri kapsayacaktır.
a. İşyerlerinde
sağlığa zararlı risklerin tanımlanması ve değerlendirilmesi;
b. Sağlık
üniteleri, kantinler, yatakhaneler ve işveren tarafından bu tür hizmetlerin
sunulduğu yerler dahil olmak üzere, işçinin sağlığını etkileyebilecek çalışma
ortamında ve iş uygulamalarındaki faktörlerin gözetimi;
c. İşyerlerinin
tasarımı, makine ve diğer teçhizatın durumu, bakımı ve seçimi ve çalışma
sırasında kullanılan maddeler dahil olmak üzere işin planlanması ve
organizasyonu konusunda tavsiyede bulunma,
d. Yeni
teçhizatın sağlık açısından değerlendirilmesi ve test edilmesi gibi iş
uygulamalarının iyileştirilmesine yönelik programların geliştirilmesine
katılım,
e. İş
sağlığı, güvenliği, hijyen ve ergonomi, kişisel ve müşterek koruyucu donanım
konularında tavsiyede bulunma,
f. İş ile
ilişkisi bakımından, işçilerin sağlığının gözetimi,
g. İşin
işçiye uygunluğunun geliştirilmesi,
h. Mesleki
rehabilitasyon önlemlerine katkıda bulunma,
i. İş
sağlığı, hijyen ve ergonomi alanlarında bilgi, eğitim ve öğretim sağlamada
işbirliği;
j. İlk
yardım ve acil durum tedavi hizmetlerini örgütleme;
k. İş
kazaları ve meslek hastalıklarının analizine katılma;
BÖLÜM III
ÖRGÜTLENME
Madde 6
İş sağlığı
hizmetlerinin oluşturulması,
a. Mevzuat
ile; yada,
b. Toplu
sözleşmeler veya ilgili işçiler ve işverenlerin üzerinde anlaştığı başka bir
şekilde; veya,
c. Yetkili
makamın ilgili işçi ve işverenlerin temsilcisi olan kuruluşlara danışarak
belirlediği herhangi bir şekilde;
yapılacaktır.
Madde 7
1. İş
sağlığı hizmetleri, duruma göre, tek bir işletmeye hizmet biçiminde olacağı
gibi, çok sayıda işletme için genel bir hizmet biçiminde de örgütlenebilir.
2. Ulusal
şartlara ve uygulamaya göre, iş sağlığı hizmetleri;
a. İşletmeler veya ilgili işletme grupları;
b. Kamu otoriteleri veya resmi servisler;
c. Sosyal güvenlik kurumları;
d. Yetkili makamın görevlendirdiği diğer organlar;
e. Yukarıdakilerin bir birleşimi;
tarafından düzenlenebilir.
Madde 8
İşveren,
işçiler ve bulunmaları durumunda onların temsilcileri, eşit şekilde iş sağlığı
hizmetlerine ilişkin örgütsel ve diğer önlemlerin uygulanmasına katılacak ve
işbirliği yapacaklardır.
BÖLÜM IV
ÇALIŞMA KOŞULLARI
Madde 9
1. Ulusal
hukuk ve uygulamalara uygun olarak iş sağlığı hizmetleri çok disiplinli
olmalıdır. Personelin katılımı, yerine getirilecek görevlerin niteliğine göre
belirlenecektir.
2. İş
sağlığı hizmetleri, işletmedeki diğer hizmetlerle eşgüdümlü bir şekilde
yürütülecektir.
3. Ulusal
hukuk ve uygulamalar çerçevesinde, iş sağlığı hizmetleri ile sağlık
hizmetlerinin sağlanmasından sorumlu diğer organlar arasında yeterli işbirliği
ve koordinasyonun sağlanmasına yönelik önlemler alınacaktır.
Madde 10
İş sağlığı
hizmetlerini sunan personel, 5 inci Madde sıralanan görevlere ilişkin olarak,
işveren, işçi ve bulunmaları durumunda bunların temsilcilerinden mesleki
anlamda tam bir bağımsızlığa sahip olarak çalışacaklardır.
Madde 11
Yetkili
makam, yerine getirilecek görevlerin niteliğine ve ulusal hukuk ve uygulamaya göre,
iş sağlığı hizmetlerini sağlamakla görevli personelde aranan nitelikleri
belirleyecektir.
Madde 12
İşçilerin
işle ilgili sağlığının gözetimi, onların ücretlerinde herhangi bir azalmaya
neden olmayacak, ücretsiz yapılacak ve mümkün olduğu ölçüde çalışma saatleri
içerisinde yerine getirilecektir.
Madde 13
Bütün
işçiler, yaptıkları işin ihtiva ettiği sağlık tehlikeleri hakkında
bilgilendirileceklerdir.
Madde 14
İşveren ve
işçiler, çalışma ortamında bulunan ve işçilerin sağlığını etkilediği bilinen ve
etkileyebileceğinden şüphe edilen etkenler hakkında iş sağlığı hizmetlerini
verenleri haberdar edeceklerdir.
Madde 15
Sağlık
sorunları ve bu nedenle işe gelememe ile işyerinde var olabilecek sağlık
tehlikeleri arasında herhangi bir ilişkinin olup olmadığının tespiti için,
işçilerin sağlık sorunları ve bu nedenle işe gelememe durumları hakkında iş
sağlığı hizmetlerine bilgi verilecektir. İşveren, İş sağlığı hizmeti veren
personele işe gelememe nedenlerini incelemesi talebinde bulunamaz.
BÖLÜM V
GENEL HÜKÜMLER
Madde 16
İş sağlığı
hizmetleri oluşturulduğunda, bu hizmetlerin hem denetlenmesi hem de
yönlendirilmesinden sorumlu makam veya makamlar ulusal yasa ve yönetmeliklerle
belirlenecektir.
Madde 17
Bu
Sözleşme’nin resmi onay belgeleri, tescili için Uluslararası Çalışma Bürosu
Genel Müdürüne gönderilecektir.
Madde 18
1. Bu
Sözleşme sadece, onay belgeleri Genel Müdür tarafından tescil edilen
Uluslararası Çalışma Örgütü üyelerini bağlayacaktır.
2. Bu
sözleşme, iki Üyenin onayının Genel Müdür tarafından tescil edildiği tarihten
on iki ay sonra yürürlüğe girecektir.
3. Bu
sözleşme, daha sonra, sözleşmeyi onaylayan her üye için, onay belgesinin tescil
edildiği tarihten on iki ay sonra yürürlüğe girecektir.
Madde 19
1. Bu
Sözleşmeyi onaylayan her üye, sözleşmeyi, ilk yürürlüğe girdiği tarihten
itibaren on yıllık bir süre sonunda, tescil için Uluslararası Çalışma Bürosu
Genel Müdürüne gönderilecek bir işlem ile feshedebilir. Fesih, tescil
tarihinden ancak bir yıl sonra geçerli olacaktır.
2. Bu
Sözleşmeyi onaylamış olup da, bundan önceki fıkrada sözü edilen on yıllık
sürenin bitiminden itibaren bir yıl içerisinde bu maddede öngörüldüğü şekilde
feshetmeyen her üye, yeniden on yıllık bir müddet için bağlanmış olacak ve
bundan sonra bu Sözleşmeyi, her on yıllık süre bitiminde, bu maddede öngörülen
şartlar içinde feshedebilecektir.
Madde 20
1. Uluslararası
Çalışma Bürosu Genel Müdürü, Örgüt üyeleri tarafından kendisine gönderilen
bütün onay ve fesihlerin kaydedildiğini Uluslararası Çalışma Örgütünün bütün
üyelerine bildirecektir.
2. Genel
Müdür, kendisine gönderilen Sözleşmenin ikinci onay belgesinin kaydedildiğini
örgüt üyelerine duyururken bu sözleşmenin yürürlüğe gireceği tarihe Örgüt
Üyelerinin dikkatini çekecektir.
Madde 21
Uluslararası
Çalışma Bürosu Genel Müdürü, yukarıdaki maddeler gereğince, tescil ettiği bütün
onay ve fesihlere ilişkin tam bilgileri, Birleşmiş Milletler Antlaşmasının 102
nci maddesi uyarınca tescil edilmek üzere, Birleşmiş Milletler Genel
Sekreterine ulaştıracaktır.
Madde 22
Uluslararası
Çalışma Bürosu Yönetim Kurulu, gerekli gördüğü zaman bu Sözleşmenin uygulanması
hakkında Genel Konferansa bir rapor sunacak ve bu Sözleşmenin tamamen veya
kısmen değiştirilmesi konusunun Konferans gündemine alınması gereği hakkında
karar verecektir.
Madde 23
1. Konferans,
bu Sözleşmeyi tamamen veya kısmen değiştiren yeni bir Sözleşmeyi kabul etmesi
halinde ve bu yeni Sözleşme aksini öngörmediği takdirde;
a. Değiştirici yeni Sözleşmenin bir üye tarafından
onaylanması durumu, yukarıdaki 19 uncu madde dikkate alınmaksızın ve
değiştirici yeni Sözleşme yürürlüğe girmiş olması kayıt ve şartıyla, bu
Sözleşmenin derhal ve kendiliğinden feshini gerektirecektir.
b. Değiştirici yeni Sözleşmenin yürürlüğe girmesi
tarihinden itibaren, bu Sözleşme Üyelerin onaylamasına kapanmış olacaktır.
2. Bu
Sözleşme, onu onaylayıp da değiştirici Sözleşmeyi onaylamamış üyeler için, her
halükarda şimdiki şekil ve içeriği ile geçerli olmakta devam edecektir.
Madde 24
Bu
sözleşmenin İngilizce ve Fransızca metinlerinin her ikisi de aynı şekilde
geçerlidir.