159 NOLU SÖZLEŞME
SAKATLARIN MESLEKİ REHABİLİTASYON VE İSTİHDAMI HAKKINDA SÖZLEŞME
ILO
Kabul Tarihi :
20 Haziran 1983
Kanun
No : 8 Temmuz 1999 / 4407
Resmi
Gazete : 10
Temmuz 1999 / 23751
Uluslararası Çalışma Bürosu Yönetim
Kurulu tarafından Cenevre’de toplantıya davet edilerek orada 1 Haziran 1983
tarihinde 69 uncu toplantısı yapılan Uluslararası Çalışma Teşkilatı Genel
Konferansı,
1955 tarihli Mesleki Rehabilitasyon (sakatlar)
Tavsiye Kararı ve 1975 tarihli insan kaynaklarını Geliştirme Tavsiye kararında
yer alan uluslararası Standartları göz önünde tutarak,
1955 tarihli Mesleki Rehabilitasyon
(sakatlar) tavsiye kararının kabulünden sonra rehabilitasyon gerekleri
anlayışında rehabilitasyon hizmetlerinin kapsamı ve örgütlenmesinde ve sözü
edilen Tavsiye Kararında ele alınan meseleler üzerine pek çok üye ülkenin yasa
ve uygulamalarında ortaya çıkan kayda değer gelişmeleri dikkate alarak,
Birleşmiş Milletler Genel Kurulunun
1981 yılını “ Tam Katılım ve Eşitlik” temasıyla Uluslararası Sakatlar Yılı ilan
etmiş olması ve geniş kapsamlı , sakatlar için Dünya Eylem Programının
sakatların sosyal yaşama ve kalkınmaya “tam katılımı” ve “Eşitlik” lerinin sağlanması amacının ulusal ve uluslararası düzeyde
gerçekleşmesi yolunda etkin önlemler alınmasına ortam oluşturacağı görüşünden
hareketle,
Oturum gündeminin dördüncü maddesini
oluşturan Mesleki Rehabilitasyon konusunda yapılan bazı önerilerin kabulüne
karar vererek,
Bu önerilerin bir Uluslararası
Sözleşme haline getirilmesini kararlaştırarak,
Bindokuzyüzseksenüç yılı
Haziran ayının işbu yirminci günü Mesleki Rehabilitasyon ve İstihdam (Sakatlar)
Sözleşmesi, 1983 olarak adlandırılabilecek aşağıdaki sözleşmeyi kabul etmiştir.
BÖLÜM I
TANIM VE KAPSAM
MADDE 1
1. Bu sözleşmenin amaçları açısından
“sakat” terimi, uygun bir iş temini muhafazası ve işinde ilerlemesi hususundaki
beklentileri, kabul edilmiş fiziksel veya zihinsel bir özür sonucu önemli
ölçüde azalmış olan bir bireyi ifade eder.
2. Bu sözleşmenin amaçları açısından,
her üye ülke,mesleki rehabilitasyonun gayesini, bir sakatın uygun bir iş
edinmesi,sürdürmesi ve işinde ilerlemesini muktedir kılmak ve bu şekilde
sakatın topluma entegrasyonunu veya reentegrasyonunu
kolaylaştırmak, geliştirmek şeklinde dikkate alır.
3. Bu sözleşme hükümleri her üye
tarafından ulusal şartlara uygun ve ulusal tatbikatla bağdaşan önlemler
vasıtasıyla uygulanır.
4. Bu sözleşme hükümleri, her
kategorideki sakatlara uygulanır.
BÖLÜM II
SAKATLAR İÇİN
MESLEKİ REHABİLİTASYON VE İSTİHDAM POLİTİKASI PERENSİPLERİ
MADDE 2
Her üye, ulusal şart, tatbikat ve
imkanlarına göre, sakatlar için bir mesleki rehabilitasyon ve istihdam
politikası formüle eder, uygular ve periyodik olarak gözden geçirir.
MADDE 3
Söz konusu politika her kategorideki
sakatlar için uygun mesleki rehabilitasyon tedbirleri sağlamayı ve açık işgücü
piyasasında sakatlar için istihdam imkanlarını artırmayı amaçlar.
MADDE 4
Söz konusu politika, genel olarak
sakat işçilerle sakat olmayan işçiler arasında fırsat eşitliği ilkesi üzerine
kurulur. Sakat kadın ve erkek işçiler için fırsat ve muamele eşitliği göz
önünde tutulur.
Sakat ve diğer işçiler arasında etkin
bir fırsat ve muamele eşitliğinin tesisine yönelik özel olumlu himaye
tedbirleri sakat olmayan işçiler aleyhine bir ayrımcılık olarak kabul
edilmeyecektir.
MADDE 5
Mesleki rehabilitasyon faaliyetleri
ile iştigal eden kamu ve özel kuruluşlar arasında koordinasyon ve işbirliğini
teşvik için alınmış tedbirler de dahil olmak üzere, söz konusu politikaların
uygulanmasında işçi ve işvereni temsil niteliğini haiz örgütlere danışılır. Sakatların
kendi örgütleri ile onların yararına faaliyette bulunmak amacıyla kurulmuş
örgütlere de danışılır.
BÖLÜM III
SAKATLAR İÇİN
MESLEKİ REHABİLİTASYON VE İSTİHDAM HİZMETLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ İÇİN ULUSAL
DÜZEYDE GERÇEKLEŞTİRİLECEK FAALİYETLER
MADDE 6
Her üye, bu sözleşmenin 2, 3, 4 ve 5
inci maddelerini tatbik mevkiine koymak için Kanunlar ve Tüzükler vasıtasıyla
veya ulusal şartlar ve tatbikatla bağdaşır başka yöntemlerle gerekli olan
tedbirleri uygulamaya koyar.
MADDE 7
Yetkili Makamlar sakatların iş
bulmaları, buldukları işi muhafaza etmeleri ve işlerinde yükselmelerini temin
etmek üzere mesleki rehberlik, mesleki eğitim, işe yerleştirme, istihdam ve
diğer ilgili hizmetlerin sağlanması ve değerlendirilmesine yönelik tedbirleri
alır;genel işçi kitlesi için mevcut olan hizmetler mümkün ve müsait olan
hallerde gerekli değişiklikleri yapılarak sakatlar için de kullanılır.
MADDE 8
Kırsal alanlardaki ve uzak yerleşim
merkezlerindeki sakatlar için mesleki rehabilitasyon ve istihdam servislerinin
tesisi ve gelişimini teşvik için gerekli tedbirler alınacaktır.
MADDE 9
Her üye, sakatların mesleki
rehberlik, mesleki eğitim işe yerleştirme ve istihdamından sorumlu
rehabilitasyon danışmanlarının ve diğer uygun nitelikli görevlilerin eğitimini
ve teminini sağlayacak tedbirleri alır.
BÖLÜM IV
SON HÜKÜMLER
MADDE 10
Bu Sözleşmenin resmi onay belgeleri,
tescil için Uluslararası Çalışma Bürosu Genel Müdürüne gönderilir.
MADDE 11
1. Bu Sözleşme yalnızca Uluslararası
Çalışma Teşkilatı üyelerinden bu Sözleşmeyi onayıp da onayları Genel Müdürce
tescil edilenler için bağlayıcıdır.
2. Sözleşme iki üyenin onaylarının
Genel Müdürce tescil edildiği tarihten oniki ay sonra
yürürlüğe girer.
3. Bu tarihten sonra onayı tescil
edilen herhangi bir üye içinse, Sözleşme, tescil tarihinden itibaren oniki ay geçtikten sonra yürürlüğe girer.
MADDE 12
1. Bu Sözleşmenin ilk yürürlüğe
girdiği tarihten on yıl geçtikten sonra,bu sözleşmeyi onaylamış bir ülke resmi
kayıt için Uluslararası Çalışma Bürosu Genel Müdürüne gönderilecek resmi bir
yazı ile bu onayın feshini isteyebilir. Bu fesih işlemi resmi kayıt tarihinden
itibaren bir yıllık süre geçmedikçe yürürlüğe girmez.
2. Bu sözleşmeyi onaylamış olan ve
fakat bir önceki paragrafta zikredilen on yıllık sürenin sona ermesinden
sonraki bir yıl içinde bu maddenin öngördüğü fesih hakkını kullanmayan bir üye
bir on yıllık süre ile daha bağlı kalır ve bundan böyle ancak her on yıllık
süre sonunda bu maddenin öngördüğü hükümler çerçevesinde, Sözleşmeyi
feshedebilir.
MADDE 13
1.
Uluslararası Çalışma Bürosu Genel Müdürü,Teşkilat üyeleri tarafından kendisine
iletilen tüm onay ve fesih kayıtlarından bütün Uluslararası Çalışma Teşkilatı
Üyelerini haberdar edecektir.
2.
Genel Müdür,kendisine iletilen ikinci onaylamanın tescilinden Teşkilatın
üyelerini haberdar ederken,Sözleşmenin yürürlüğe gireceği tarih hakkında da
onların dikkatini çeker.
MADDE 14
Uluslararası Çalışma Bürosu Genel
Müdürü yukarıdaki hükümler uyarınca kendisince tescil edilen onay ve fesih
bildirimlerini bütün detaylarıyla birlikte,Birleşmiş Milletler Ana
Sözleşmesinin 102 inci maddesi uyarınca,tescil edilmek üzere,Birleşmiş
Milletler Genel Sekreterine gönderir.
MADDE 15
Gerekli gördüğü
zamanlarda,Uluslararası Çalışma Bürosu Yönetim Kurulu Sözleşmenin işleyişi
hakkında Genel Konferansa bir rapor sunar ve sözleşmenin tamamen veya kısmen
bir tadilata tabi tutulması meselesinin gündemde yer almasının istenilip
istenilmediğini soruşturur.
MADDE 16
1. Konferansın,bu sözleşmeyi tamamen
veya kısmen tadil eden yeni bir sözleşme kabul etmesi halinde, değiştirilmiş
yeni sözleşmede aksine hüküm yoksa;
a. Değişiklik
getiren yeni sözleşmenin bir üye tarafından onaylanması yeni sözleşmenin
yürürlüğe girmiş olması kaydıyla yukarıda zikredilen 12 nci madde hükmüne
bakılmaksızın işbu sözleşmenin o üye ülke bakımından derhal feshini hukuken
sağlar.
b. Değişiklik
getiren yeni sözleşmenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren iş bu sözleşmenin
üye ülkelerin onayına açık olma durumu ortadan kalkar.
2. İşbu Sözleşmeyi onaylayan fakat
değişiklik getiren yeni Sözleşmeyi onaylamayan üyeler için bu Sözleşme mevcut
şekli ve muhtevası ile her halükarda yürürlükte kalır.
MADDE 17
Bu sözleşmenin İngilizce ve Fransızca
metinleri aynı derecede geçerlidir.