KARAYOLU TAŞIMACILIĞINDA ÇALIŞMA SAATLERİ
VE DİNLENME SÜRELERİNE İLİŞKİN 153 SAYILI SÖZLEŞME
ILO Kabul
Tarihi : 6 Haziran 1979
Kanun
No
: 15.7.2003 / 4933
Resmi
Gazete : 02.11.2003/25277
Uluslararası
Çalışma Örgütü Yönetim Kurulu tarafından Cenevre’de toplantıya çağrılan ve 6
Haziran 1979 tarihinde toplanan Uluslararası Çalışma Örgütü Genel Konferansı
altmış beşinci oturumunda,
Oturum
gündeminin beşinci maddesini oluşturan, karayolu taşımacılığında çalışma ve
dinlenme sürelerine ilişkin çeşitli önerilerin kabulüne karar verdikten sonra,
Bu
önerilerin uluslararası bir Sözleşme biçimini almasına karar vererek,
Çalışma ve
Dinlenme Süreleri (Karayolu Taşımacılığı) Sözleşmesi, 1979 olarak
adlandırılacak olan aşağıdaki Sözleşmeyi bin dokuz yüz yetmiş dokuz yılının
Haziran ayının bu yirmi yedinci gününde kabul etmiştir:
Madde 1
1. Bu
Sözleşme, üçüncü taraflar için taşımacılık yapan işletmelerin veya kendi adına
yük veya yolcu taşıma işleri yapan işletmelerin, ulusal ya
da uluslararası karayolu ile yük veya yolcu taşıma işlerinde profesyonel olarak
kullanılan motorlu araçlarında ücretli olarak çalışan sürücülere uygulanır.
2. Bu
Sözleşme aksine bir hüküm içermiyor ise, karayolu taşımacılığını meslek edinmiş
motorlu araç sahiplerine ve sürücü olarak çalıştıkları zamanlarda onların
ücretsiz çalışan aile bireylerine uygulanır.
Madde 2
1. Her
ülkenin yetkili makam ya da kuruluşu, aşağıdaki
işleri yapan araçlarda çalışan sürücüleri bu Sözleşme hükümlerinin veya bazı
hükümlerinin kapsamı dışında tutabilir:
a. yerel koşullar ve özel teknik çalışma koşuları
nedeniyle kent taşımacılığı veya kent taşımacılığının bazı biçimleri,
b. traktörler veya yerel tarım ve ormancılık
faaliyetlerine tahsis edilen diğer araçlar tarafından yapıldığı sürece ve
münhasıran bu işletmelerin işleri için kullanılmak kaydıyla, tarım veya
ormancılık işletmelerinin taşıma işleri,
c. hasta ve yaralı taşıma, kurtarma ve tahliye amaçlı
taşıma ve itfaiye hizmetlerinin ulaşımı,
d. polis hizmetleri ve ulusal savunma amaçlı taşıma ve
üçüncü taraflar için taşımacılık yapan işletmelerle rekabete girmemek
koşuluyla, diğer temel kamu hizmetlerini yerine getirmek amacıyla yapılan
taşıma,
e. taksi ile yapılan taşıma, veya
f. kullanılan araç türü, araçların yolcu veya yük taşıma
kapasitesi, sınırlı güzergahları veya izin verilen azami hız nedeniyle çalışma
ve dinlenme sürelerine ilişkin özel düzenleme yapılmasını gerektirmediği
öngörülen taşıma işleri.
2. Her
ülkenin yetkili makam ya da kuruluşu, bu maddenin 1 inci
paragrafı gereğince, bu Sözleşme hükümlerinin veya bu hükümlerin bazılarının
uygulanma kapsamı dışında bırakılan sürücülerin çalışma sürelerine ilişkin
uygun standartlar belirler.
Madde 3
Bu
Sözleşme hükümlerinin kapsadığı herhangi bir konuda karar alınmadan önce, her
ülkenin yetkili makam ya da kuruluşu tarafından
temsil yetkisine sahip ilgili işçi ve işveren kuruluşları ile danışmalarda
bulunacaktır.
Madde 4
1. Bu
Sözleşmenin uygulanması bakımından “çalışma süreleri” deyimi ücretle çalışan
sürücülerin
a. aracın çalışır durumda olduğu sürede araç kullanarak
ve diğer işler yaparak, ve
b. araçla, yolcuları veya yüküyle ilgili yardımcı işler
yaparak geçirdikleri süre anlamına gelir.
2. Sürücülerin
araçta veya işyerinde hazır durumda bekleyip iş yapmaksızın geçen ve fakat
diledikleri gibi kullanma serbestliğine sahip olmadıkları süreler, her ülkenin
yetkili makam ya da kuruluşları tarafından, toplu
sözleşmeler veya ulusal teamüle uygun diğer yollarla belirlenen ölçüde, çalışma
süreleri olarak kabul edilebilir.
Madde 5
1. Hiçbir
sürücünün mola vermeksizin ve devamlı olarak dört saatten fazla araç
kullanmasına izin verilmez.
2. Her
ülkenin yetkili makam ya da kuruluşu, özel ulusal
koşulları dikkate alarak, bu maddenin 1 inci paragrafında sözü geçen süreyi bir
saatten fazla olmamak üzere artırabilir.
3. Bu
maddede sözü geçen molanın uzunluğu ve uygun olduğu takdirde, bu molanın ne
şekilde bölünebileceği her ülkenin yetkili makam ya
da kuruluşu tarafından belirlenir.
4. Her
ülkenin yetkili makam ya da kuruluşu, tarifede
öngörülen durmalar veya işin niteliği gereği aralıklarla yapılıyor olması
nedeniyle yeterli molaya sahip sürücüler için bu madde hükümlerinin
uygulanamayacağı durumları belirler.
Madde 6
1. Fazla
mesai dahil, azami toplam araç kullanma süresi günde dokuz, haftada 48 saati
aşamaz.
2. Bu
maddenin 1 inci paragrafında sözü geçen toplam araç kullanma süreleri her
ülkenin yetkili makam ya da kuruluşu tarafından,
birkaç günün veya haftanın bir ortalaması olarak hesaplanabilir.
3. Bu
maddenin 1 inci paragrafında sözü geçen toplam araç kullanma süreleri, taşıma
işinin çok güç koşullar altında yapıldığı durumda azaltılır. Her ülkenin
yetkili makam ya da kuruluşu bu işleri tanımlar ve
ilgili sürücülere uygulanacak toplam araç kullanma sürelerini belirler.
Madde 7
1. Ücretle
çalışan her sürücü, bu Sözleşmenin 4 üncü maddesinin 1 inci paragrafında
tanımlandığı biçimde beş saatlik sürekli çalışmadan sonra bir molaya hak
kazanır.
2. Bu
maddenin 1 inci paragrafında sözü geçen molanın uzunluğu ve uygun olduğu
takdirde, bu molanın ne şekilde bölünebileceği her ülkenin yetkili makam ya da kuruluşu tarafından belirlenir.
Madde 8
1. Sürücülerin
günlük dinlenme süresi, işgününün başlamasından itibaren 24 saatlik bir süre
içinde aralıksız asgari on saattir.
2. Günlük
dinlenme süresi, hiçbir şekilde sekiz saatten az olmamak ve bir haftada iki
defadan fazla sekiz saate indirilmemek kaydıyla her ülkenin yetkili makam ya da kuruluşu tarafından belirlenecek sürelerin ortalaması
olarak hesaplanabilir.
3. Her
ülkenin yetkili makam ya da kuruluşu, bu maddenin
asgari sürelere ilişkin 1 ve 2 nci paragraf hükümlerine uyulması koşuluyla,
yapılan işin yolcu veya yük taşıma işi olmasına ve dinlenme süresinin evde veya
başka bir yerde kullanılmasına göre farklı uzunlukta günlük dinlenme süreleri
belirleyebilir.
4. Her
ülkenin yetkili makam ya da kuruluşu, iki sürücüsü
olan araçlar ile bir feribot veya trenden yararlanan araçlar söz konusu
olduğunda, günlük dinlenme sürelerinin uzunluğuna ve bu dinlenme sürelerinin
kullanılması usulüne ilişkin olarak, bu maddenin 1 ve 2 nci paragraf
hükümlerine istisnalar getirebilir.
5. Aracın
ve yükünün güvenliğini sağlayacak gerekli önlemleri almış ise, günlük dinlenme
süresini kullanmakta olan sürücüden aracın içinde veya yakınında kalması
istenemez.
Madde 9
1. Her
ülkenin yetkili makam ya da kuruluşu, işin hayati
kısmının yürütülmesi için gerekli oranda olmak kaydıyla
a. kaza, bozulma, önceden tahmin edilemeyen gecikme,
hizmetin durması veya trafik akışının kesintiye uğraması durumlarında ,
b. mücbir sebep bulunduğunda, ve
c. kamu yararına olan hizmetlerin görülmesini sağlamak
için acil ve istisnai bir zorunluluk olması durumunda,
bu Sözleşmenin 5, 6, 7 ve 8 inci maddelerinde öngörülen
günlük dinlenme sürelerinde azaltma yapmaya, araç kullanma ve devamlı çalışma
sürelerini uzatmaya geçici istisnalar olarak izin verebilir.
2. Karayolu
taşımacılığının tabi olduğu ulusal ve yerel koşullar bu Sözleşmenin, 5, 6, 7 ve
8 inci maddelerinin tam olarak uygulanmasına imkân vermediği durumlarda, her
ülkenin yetkili makam ya da kuruluşu, bu maddelerde
öngörülen dinlenme sürelerinde azaltma yapmaya, araç kullanma ve devamlı
çalışma sürelerini uzatmaya ve bu Sözleşmenin 1 inci maddesinin 2 nci paragrafı
kapsamına giren sürücülere 5, 6 veya 8 inci maddelerin uygulanmasına ilişkin
olarak istisnalara izin verebilir. Bu durumda ilgili üye ülke, onay belgesine
ekleyeceği bir bildirimle, bu ulusal veya yerel koşulları bu paragraf gereğince
izin verdiği uzatma, azaltma veya istisnalarla birlikte tarif eder. Bu
durumdaki herhangi bir üye ülke, Uluslararası Çalışma Örgütü Ana sözleşmesinin
22 nci maddesi gereğince göndereceği raporlarda, bu Sözleşmenin 5, 6, 7 ve 8 inci
maddelerinin daha dar veya geniş kapsamlı uygulanmasına yönelik olarak
kaydedilen gelişmeleri belirtir ve müteakip bir bildirimle bu bildirimi iptal
edebilir.
Madde 10
1. Her
ülkenin yetkili makam ya da kuruluşu,
a. bireysel kontrol belgesi düzenler ve bu belgenin
verilmesine ilişkin koşulları, içeriğini ve sürücüler tarafından tutulması
usulünü belirtir, ve
b. bu Sözleşmenin 9 uncu maddesi 1 inci paragrafı
uyarınca çalışılan sürenin ve bu süreyi gerektiren koşulların bildirim usulünü
belirler.
2. Her
işveren,
a. her ülkenin yetkili makam ya
da kuruluşunca kabul edilen şekle uygun olarak, istihdam ettiği her sürücünün
çalışma ve dinlenme sürelerini gösteren bir kayıt tutar, ve
b. her ülkenin yetkili makam ya
da kuruluşunca belirlenen usule göre, bu kaydı denetim makamlarının
incelemesine sunar.
3. Bu
maddenin 1 ve 2 nci paragraflarında söz konusu geleneksel denetim yolları,
şayet bazı ulaştırma biçimleri açısından gereklilik arz ediyor ise, her ülkenin
yetkili makam ya da kuruluşunca belirlenen kurallara
uygun olarak takograf gibi modern yöntemlerle mümkün
olduğunca desteklenir veya ikame edilir.
Madde 11
Her
ülkenin yetkili makam ya da kuruluşu,
a. işletmelerde
ve karayollarında gerçekleştirilecek yeterli bir teftiş sistemi sağlar ve
b. bu
Sözleşme hükümlerinin ihlaline karşı uygun cezalar öngörür.
Madde 12
Toplu
sözleşme veya hakem kararları ya da ulusal teamüle
uygun başka usul ile yürürlüğe konulduğu durumlar hariç, bu Sözleşme
hükümlerine yasa veya diğer mevzuat düzenlemeleriyle işlerlik kazandırılır.
Madde 13
Bu
Sözleşme 1939 tarihli Çalışma ve Dinlenme Süreleri (Karayolu Taşımacılığı)
Sözleşmesini revize eder.
Madde 14
Bu
Sözleşmenin kesin onama belgeleri Uluslararası Çalışma Örgütü Genel Müdürüne
gönderilir ve onun tarafından kaydedilir.
Madde 15
1. Bu
Sözleşme, ancak onama belgeleri Genel Müdür tarafından kaydedilmiş olan
Uluslararası Çalışma Örgütü üyelerini bağlar.
2. Bu Sözleşme
iki üyenin onama belgesi Genel Müdür tarafından kaydedildiği tarihten oniki ay sonra yürürlüğe girer.
3. Daha
sonra bu Sözleşme, onu onayan her üye için, onama belgesi kaydedildiği tarihten
oniki ay sonra yürürlüğe girer.
Madde 16
1. Bu
Sözleşmeyi onaylayan her üye, onu, ilk yürürlüğe girdiği tarihinden itibaren on
yıllık bir süre sonunda, Uluslararası Çalışma Örgütü Genel Müdürüne göndereceği
ve Genel Müdürün kaydedeceği bir belge ile feshedebilir. Fesih, kayıt
tarihinden ancak bir yıl sonra geçerli olur.
2. Bu
Sözleşmeyi onamış olup da onu bundan önceki fıkrada sözü edilen on yıllık
sürenin bitiminden itibaren bir yıl süresince bu madde gereğince feshetmek
seçeneğini kullanmayan her üye yeniden on yıllık, bir süre için bağlanmış olur
ve bundan sora bu Sözleşmeyi, her on yıllık süre bitiminde, bu maddenin
içerdiği koşullar içinde feshedebilir.
Madde 17
1. Uluslararası
Çalışma Örgütü Genel Müdürü, Örgüt üyeleri tarafından kendisine bildirilen
bütün onama ve fesihlerin kaydedildiğini Uluslararası Çalışma Örgütünün bütün
üyelerine duyurur.
2. Genel
Müdür, kendisine gönderilen Sözleşmenin ikinci onama belgesinin kaydedildiğini
Örgüt üyelerine duyururken bu Sözleşmenin yürürlüğe gireceği tarih hakkında
örgüt üyelerinin dikkatini çeker.
Madde 18
Uluslararası
Çalışma Örgütü Genel Müdürü, yukarıdaki maddeler gereğince, kaydetmiş olduğu
bütün onama ve fesihlere ilişkin tam bilgileri, Birleşmiş Milletler
Antlaşmasının 102 nci maddesi uyarınca kaydedilmek üzere, Birleşmiş Milletler
Genel Sekreterine ulaştıracaktır.
Madde 19
Uluslararası
Çalışma Örgütü Yönetim Kurulu, gerekli gördüğü zaman bu Sözleşmenin uygulanması
hakkındaki bir raporu Genel Konferansa sunar ve onun tamamen veya kısmen
değiştirilmesi konusunun Konferans gündemine alınması gereği hakkında karar
verir.
Madde 20
1. Konferansın
bu Sözleşmeyi tamamen veya kısmen değiştiren yeni bir Sözleşme kabul etmesi halinde
ve yeni Sözleşme aksini öngörmediği takdirde:
a. değiştirici yeni Sözleşmenin bir üye tarafından
onanması durumu, yukarıdaki 9 uncu madde dikkate alınmaksızın ve değiştirici
yeni Sözleşme yürürlüğe girmiş olmak kayıt ve şartı ile, bu Sözleşmenin derhal
ve kendiliğinden feshini gerektirir.
b. değiştirici yeni Sözleşmenin yürürlüğe girmesi
tarihinden itibaren bu Sözleşme üyelerin onamasına açık bulundurulamaz.
2. Bu
Sözleşme, onu onayıp da Değiştirici Sözleşmeyi onamamış bulunan üyeler için her
halde şimdiki şekil ve içeriğiyle geçerli olmaya devam eder.
Madde 21
Bu
Sözleşmenin Fransızca ve İngilizce metinleri aynı şekilde muteberdir.