İSTİHDAMA KABULDE ASGARİ YAŞA İLİŞKİN138
NOLU SÖZLEŞME
(TEMEL SÖZLEŞME)
ILO Kabul Tarihi : 6 Haziran 1973
Kanun No : 23 Ocak 1998 / 4334
Resmi Gazete : 21 Haziran 1998 / 23379
Uluslararası
Çalışma Teşkilatı Genel konferansı;
Uluslararası
Çalışma Bürosu Yönetim Kurulu tarafından Cenevre'de toplantıya çağrılmış ve 6
Haziran 1973 tarihinde düzenlediği 58 inci oturumunda;
Oturum
gündeminin dördüncü maddesini oluşturan istihdama kabulde asgari yaş konusunda
yapılan bazı önerileri kabule karar vererek,
1919
tarihli asgari yaş (sanayi) sözleşmesi, 1920 tarihli Asgari Yaş (denizcilik)
Sözleşmesi, 1921 tarihli Asgari Yaş (Tarım) Sözleşmesi, 1921 tarihli Asgari Yaş
(Trimci ve Ateşçiler) Sözleşmesi, 1932 tarihli Asgari Yaş (Sanayi Dışı işler)
Sözleşmesi, 1936 tarihli Asgari Yaş (Denizcilik) Sözleşmesi (Düzeltilmiş), 1937
tarihli Asgari Yaş (Sanayi) Sözleşmesi (Düzeltilmiş), 1937 tarihli Asgari Yaş
(Sanayi Dışı işler) Sözleşmesi (Düzeltilmiş), 1959 tarihli Asgari Yaş
(Balıkçılık) Sözleşmesi ve 1965 tarihli Asgari Yaş (Yeraltı Maden işleri)
Sözleşmesi hükümlerini not ederek,
Çocukların
çalıştırılmasına tamamen son vermek amacıyla, sınırlı sayıdaki ekonomik sektöre
uygulanabilen ve zamanla mevcutların yerine geçecek bir genel belge
oluşturulması zamanının geldiğini mülahaza ederek ve,
Bu
önerilerin bir uluslararası Sözleşme haline getirilmesini kararlaştırarak,
Bin dokuz
yüz yetmiş üç yılı Haziran ayının iş bu yirmialtıncı günü asgari yaş sözleşmesi
1973 olarak adlandırılabilecek aşağıdaki sözleşmeyi kabul etmiştir.
MADDE 1
Bu
sözleşmenin kendisi için yürürlükte olduğu her üye, çocuk işçiliğini etkin bir
şekilde ortadan kaldırmayı ve istihdama ve çalışmaya kabul için asgari yaşın
giderek gençlerin fiziksel ve zihinsel yönden tam olarak gelişmelerine olanak
tanıyacak bir düzeye yükseltilmesini sağlayan ulusal bir politika takip etmeyi
kabul eder.
MADDE 2
1. Bu
sözleşmeyi onaylayan her üye, onay belgesine ekleyeceği bir açıklamayla ile
kendi ülkesinde ve kendi ülkesinde kayıtlı bulunan ulaşım araçlarında istihdama
veya çalışmaya kabul için asgari yaş sınırını belirleyecektir; bu sözleşmenin 4
üncü ve 8 inci maddeleri saklı kalmak üzere, hiç bir kimse bu yaşın altında
herhangi bir meslekte istihdama ve çalışmaya kabul edilmeyecektir.
2. Bu
sözleşmeyi onaylayan her üye, daha önce belirlemiş olduğu asgari yaştan daha
yüksek bir asgari yaş belirlendiğini sonradan yapacağı yeni açıklamalarla
Uluslararası Çalışma Bürosu Genel Müdürü’ne bildirebilir.
3. Bu
maddenin 1 inci fıkrasına göre belirlenen asgari yaş sınırı, zorunlu öğrenim
yaşının bittiği yaşın, altında ve her halükarda 15 yaşın altında olmayacaktır.
4. Ekonomisi
ve eğitim olanakları yeterince gelişmemiş olan, her üye bu maddenin 3. fıkrası
hükümlerini dikkate almaksızın varsa ilgili iş veren ve işçi örgütlerinin
görüşünü aldıktan sonra, asgari yaşı başlangıçta 14 olarak belirleyebilir.
5. Bir
önceki fıkra gereğince asgari yaşı 14 olarak belirleyen her üye, bu sözleşmenin
uygulanmasına ilişkin olarak Uluslararası Çalışma Örgütü Anayasası'nın 22.
maddesine göre sunacağı raporlarda;
a. bu belirlemenin gerekçelerinin devam ettiğine veya
b. belirli bir tarihten sonra söz konusu hükümlerden
yararlanma hakkından vaz geçtiğine,
ilişkin
bir açıklamaya yer verecektir.
MADDE 3
1. Doğası
veya yapıldığı koşullar bakımından genç kişilerin sağlığını, güvenliğini veya
ahlakını tehlikeye düşürebilecek her türlü istihdam veya çalışmaya kabul için
asgari yaş 18'in altında olmayacaktır.
2. Bu
maddenin 1. fıkrasının uygulandığı istihdam veya çalışma türleri varsa işveren
ve işçi örgütlerine danışıldıktan sonra ulusal mevzuat yahut makamca
belirlenecektir.
3. Ulusal
mevzuat yahut yetkili makam bu maddenin 1. fıkrası hükümlerine bakılmaksızın,
varsa işveren ve işçi örgütlerine danışarak, söz konusu genç kişilerin sağlığı,
güvenliğinin ve ahlakının tam olarak güvenceye alınması ve genç kişilerin
ilgili faaliyet dalında yeterli özel öğrenim veya mesleki eğitim görmeleri
koşuluyla 16 yaşından itibaren istihdamlarına veya çalışmalarına izin
verebilir.
MADDE 4
1. Yetkili
makam gerektiğinde, varsa ilgili işveren ve işçi örgütlerine danıştıktan sonra
özel ve önemli uygulama sorunlarının çıktığı sınırlı istihdam ve çalışma
kategorilerini bu sözleşmenin uygulama alanı dışında tutabilir.
2. Bu
sözleşmeyi onaylayan her üye, Uluslararası Çalışma Örgütü Anayasası'nın 22.
maddesi gereğince sözleşmenin uygulanmasıyla ilgili olarak vereceği ilk raporda
bu maddenin 1. fıkrasına göre uygulama alanı dışında bırakılan kategorilerin
listesini kapsam dışı bırakma nedenlerini de belirterek açıklayacak ve müteakip
raporlarında kapsam dışı tutulan bu kategorilerle ilgili mevzuatın durumu ile
sözleşmeye bu kategorileri kapsama alması bakımından ne ölçüde işlerlik
kazandırıldığı veya kazandırılmasının öngörüldüğü hususlarında bilgi
verecektir.
3. Bu
sözleşmenin 3. maddesinin kapsadığı istihdam veya çalışma, bu maddeye
dayanılarak sözleşme kapsamı dışında bırakılmayacaktır.
MADDE 5
1. Ekonomisi
ve idari yapısı yeterince gelişmemiş bir üye bu sözleşmenin uygulama alanını,
varsa ilgili işçi ve işveren örgütlerine danışarak başlangıç aşamasında
sınırlayabilir.
2. Bu
maddenin 1. fıkrası hükmünden yararlanan her üye, onay belgesine ekleyeceği
beyanda sözleşme hükümlerinin uygulanacağı işyerlerini ya da ekonomik faaliyet
dallarını belirtecektir.
3. Bu
sözleşme hükümleri her halükarda aşağıda kayıtlı işler bakımından
uygulanacaktır: madencilik ve maden çıkarımı; imalat; inşaat; elektrik, gaz ve
su; temizlik hizmetleri; ulaştırma, depolama ve haberleşme; düzenli olarak
ücretli işçi istihdam etmeyen ve yerel tüketim amacıyla üretim yapan küçük
ölçekli aile işletmeleri dışında kalan ticari amaçlı üretimde bulunan diğer
tarım işletmeleri ve plantasyonlar.
4. Sözleşmenin
uygulama kapsamını bu madde uyarınca sınırlamış olan üyeler,
a. Uluslararası Çalışma Örgütü Anayasası'nın 22. maddesi
uyarınca düzenleyecekleri raporlarda, sözleşmenin uygulanma kapsamı dışında
bırakılan faaliyet dallarında çocukların ve gençlerin çalışmaları yada
istihdamlarına ilişkin genel durumu ve sözleşme hükümlerinin uygulama alanının
genişletilmesi doğrultusunda kaydedilen gelişmeleri bildirecekler
b. Uluslararası Çalışma Bürosu Genel Müdürüne
gönderecekleri resmi bir beyan ile uygulama kapsamını her zaman
genişletebileceklerdir.
MADDE 6
Bu
sözleşme, çocuklar ve gençler tarafından genel, mesleki ve teknik eğitim için
okullarda ve diğer eğitim kuruluşlarında yapılan işlere veya yetkili makamın
varsa ilgili işçi ve işveren örgütlerine danışarak belirlediği koşullara göre
işyerlerinde en az 14 yaşındaki kişilerin yaptıkları ve
a. Esas
olarak bir okul yada bir eğitim kuruluşunun sorumlu bulunduğu bir eğitim veya
öğretim kursunun,
b. Yetkili
makam tarafından onaylanmış olup büyük ölçüde veya tamamen bir işyerinde
yürütülen bir eğitim programının veya
c. Eğitim
veya meslek seçimini kolaylaştırmak amacıyla hazırlanmış bir yönlendirme ya da
rehberlik programının
ayrılmaz
parçası olan işlere uygulanmaz.
MADDE 7
1. Ulusal
mevzuat 13-15 arası yaşlardaki kişilerin,
a. Sağlıklarına veya gelişmelerine zarar vermesi ihtimali
bulunmayan ve
b. Okula devamlarını, yetkili makamın onayladığı mesleğe
yöneltme veya mesleki eğitim programlarına katılmalarını veya derslerden
yararlanmalarını engellememek koşuluyla hafif işlerde çalışmalarına veya
istihdamlarına izin verilebi1ir.
2. Ulusal
mevzuat en az 15 yaşında olmakla birlikte henüz zorunlu öğrenimlerini
tamamlamamış olan kişilerin bu maddenin 1. fıkrasının a ve b paragraflarında
belirtilen koşullara uygun işlerde çalışmalarına veya istihdamlarına da izin
verilebilir.
3. Yetkili
makam bu maddenin 1. ve 2. fıkralarına uygun olarak istihdama veya çalışmaya
izin verebilecek faaliyetlerin neler olduğuna karar verecek ve bu çalışma veya
istihdamın koşulları ile çalışma sürelerini belirleyecektir.
4. Bu
maddenin 1. ve 2. fıkraları dikkate alınmaksızın 2. maddenin 4. fıkrasının
hükümlerinden yararlanmakta olan bir üye bu durum devam ettiği sürece bu
maddenin 1. fıkrasındaki 13 ve 15 yaşları 12 ve 14 ile, 2. fıkradaki 15 yaşı 14
ile değiştirebilir.
MADDE 8
1. Yetkili
makam, varsa ilgili işçi ve işveren örgütlerine danıştıktan sonra, Sözleşmenin
2 nci maddesinin öngördüğü çalışma ya da istihdam yasaklarına sanatsal
faaliyetlere katılma gibi amaçlar için münferit çalışma izinleri vermek
suretiyle istisnalar getirebilir.
2. Bu
şekilde verilecek izinler, çalışma ya da istihdamın koşullarını belirleyecek,
süresini sınırlayacaktır.
MADDE 9
1. Yetkili
makam, bu sözleşme hükümlerinin etkin bir biçimde uygulamasını sağlamak için
uygun cezai hükümleri de dahil gerekli tüm önlemleri alacaktır.
2. Ulusal
mevzuat veya yetkili makam, sözleşmenin uygulanmasına ilişkin hükümlere
uyulmasından sorumlu kişileri tanımlayacaktır.
3. Ulusal
mevzuat veya yetkili makam, işverenin muhafaza edeceği ve hazır bulunduracağı
kayıt defteri veya diğer belgeleri tanımlayacaktır. Bu kayıt defteri veya
belgelerin işverenin istihdam ettiği ya da kendisi için çalışan ve yaşları 18
den küçük olan kişilerin adları ile, mümkün olduğu hallerde usulünce onaylanmış
doğum tarihlerini veya yaşlarını içermesi gerekir.
MADDE 10
1. Bu
sözleşme 1919 tarihli Asgari Yaş Sanayi Sözleşmesi, 1920 tarihli (Denizcilik)
Sözleşmesini, 1921 tarihli Asgari Yaş (Tarım) Sözleşmesini, 1921 Tarihli Asgari
Yaş (Trimci ve Ateşçiler) Sözleşmesini, 1932 tarihli Asgari Yaş (Sanayi Dışı
işler) Sözleşmesi, 1936 tarihli Asgari Yaş Denizcilik Sözleşmesi (Düzeltilmiş),
1937 tarihli Asgari Yaş Sanayi Sözleşmesini (Düzeltilmiş), 1937 tarihli Asgari
Yaş Sanayi Dışı İşler Sözleşmesi (Düzeltilmiş), 1959 tarihli Asgari Yaş
(balıkçılık) Sözleşmesini ve 1965 tarihli Asgari Yaş (Yeraltı Maden lşleri)
Sözleşmesini bu maddede ön görülen koşullar dahilinde tadil eder.
2. Bu
Sözleşmenin yürürlüğe girmesi 1936 tarihli asgari yaş (denizcilik) sözleşmesini
(Düzeltilmiş), 1937 tarihli asgari yaş (sanayi) sözleşmesi (Düzeltilmiş), 1937
tarihli asgari yaş (sanayi dışı işler) sözleşmesi (Düzeltilmiş), 1959 tarihli asgari
yaş (balıkçılık) sözleşmesi ya da 1965 tarihli asgari yaş (Yeraltı Maden
işleri) sözleşmesini başka onaylara kapatmaz.
3. 1919
tarihli Asgari Yaş (Sanayi) Sözleşmesine, 1920 tarihli Denizcilik Sözleşmesine,
1921 tarihli Asgari Yaş (Tarım) Sözleşmesi ve 1921 tarihli Asgari Yaş (Trimci
ve Ateşçiler) Sözleşmesine taraf bütün ülkeler, bu sözleşmelerin onaya
kapatılmasına, bu sözleşmeyi onaylamak suretiyle veya Uluslararası Çalışma
Bürosu Genel Müdürü’ne iletecekleri bir beyan ile muvafakat ettiklerinde bu
sözleşmeler başka onaylara kapanırlar.
4. İş bu
sözleşme yükümlülüklerinin,
a. 1937 tarihli Asgari Yaş (Sanayi) sözleşmesine
(Düzeltilmiş) taraf olan bir üye ülke tarafından kabul edilmesi ve bu
sözleşmenin 2. maddesi uyarınca 15 yaştan az olmayan bir asgari yaş
belirlenmesi halinde anılan sözleşme kendiliğinden derhal yürürlükten kalkar.
b. 1932 tarihli Asgari Yaş (sanayi dışı işler)
Sözleşmesinde tanımlandığı şekilde sanayi dışı istihdama ilişkin olarak anılan
sözleşmeye taraf bir üye ülke tarafından kabul edilmesi halinde o sözleşme
kendiliğinden derhal yürürlükten kalkar.
c. 1937 tarihli Asgari Yaş (sanayi dışı işler)
sözleşmesinde (Düzeltilmiş) tanımlandığı şekilde sanayi dışı istihdama ilişkin
olarak anılan sözleşmeye taraf bir üye ülke tarafından kabul edilmesi ve işbu
sözleşmenin 2. maddesi uyarınca 15 yaştan az olmayan bir asgari yaş,
belirlenmesi halinde o sözleşme kendiliğinden derhal yürürlükten kalkar.
d. Deniz işlerinde istihdam bakımından 1936 tarihli
Asgari Yaş (Denizcilik) sözleşmesine (Düzeltilmiş) taraf bir üye ülke
tarafından kabul edilmesi ve işbu sözleşmenin 2. maddesi uyarınca 15 yaştan az
olmayan bir asgari yaş belirlenmesi ya da üye ülkenin bu sözleşmenin 3.
maddesini deniz işlerindeki istihdama uygulandığını belirtmesi halinde o
sözleşme kendiliğinden derhal yürürlükten kalkar.
e. Deniz balıkçılığında istihdama ilişkin olarak 1959
tarihli Asgari Yaş (Balıkçılık) sözleşmesine taraf bir üye ülke tarafından
kabul edilmesi ve sözleşmenin 2. maddesi uyarınca 15 yaştan az olmayan bir
asgari yaş belirlenmesi ya da üye ülkenin bu sözleşmenin 3. maddesini deniz
balıkçılığına istihdama uygulandığını belirtmesi halinde o sözleşme
kendiliğinden derhal yürürlükten kalkar.
f. 1965 tarihli asgari yaş (Yeraltı Maden işleri)
sözleşmesine taraf bir üye ülke tarafından kabul edilmesi ve o Sözleşme
uyarınca belirlenen yaştan daha az olmayan bir asgari yaşın bu Sözleşmenin 2.
maddesi uyarınca belirlenmesi ya da üye ülkenin işbu sözleşmenin 3. maddesi
gereğince bu yaş sınırının yeraltı maden ocaklarında istihdama da uygulandığını
belirtmesi halinde anılan sözleşme bu sözleşmenin yürürlüğe girmesiyle
kendiliğinden ve derhal yürürlükten kalkar.
5. Bu
sözleşme yükümlülüklerinin kabulü, sözleşmenin yürürlüğe girmesi halinde ve
yürürlüğe girdiği tarihte,
a. 12. Maddesi uyarınca 1919 tarihli Asgari Yaş (Sanayi)
sözleşmesinin yürürlükten kalkmasını
b. 9. Maddesi uyarınca tarıma ilişkin olarak 1921 tarihli
Asgari Yaş (tarım) Sözleşmesinin yürürlükten kalkmasını,
c. Deniz işlerinde istihdama ilişkin olarak 10. maddesi
uyarınca 1920 tarih Asgari Yaş (Denizcilik) sözleşmesinin ve 12. maddesi
uyarınca 1921 tarihli asgari yaş (Trimci ve Ateşçiler) sözleşmesinin yürürlükten
kalkmasını gerektirir.
MADDE 11
Bu
sözleşmenin kesin onama belgeleri Uluslararası Çalışma Bürosu Genel Müdürüne
gönderilir ve onun tarafından kaydedilir.
MADDE 12
1. Bu
sözleşme, ancak onay belgeleri Genel müdür tarafından kaydedilmiş olan
Uluslararası Çalışma Örgütü üyelerini bağlar.
2. Bu
sözleşme iki üyenin onama belgesi Genel Müdür tarafından kaydedildiği tarihten
12 ay sonra yürürlüğe girer.
3. Bu
sözleşme, onu onayan her üye için onama belgesi kaydedildiği tarihten 12 ay
sonra yürürlüğe girer.
MADDE 13
1. Bu
sözleşmeyi onayan her üye, ilk yürürlüğe girdiği tarihinden itibaren on yıllık
bir süre sonunda, Uluslararası Çalışma Bürosu Genel Müdürüne göndereceği ve bu
Müdürün kaydedeceği bir belge ile feshedebilir. Fesih kayıl tarihinden ancak
bir yıl sonra geçerli olacaktır.
2. Bu
sözleşmeyi onaylamış olup da, onu bundan önceki fıkrada sözü edilen on yıllık
sürenin bitiminden itibaren bir yıl süresin bu madde gereğince feshetmek
seçeneğini kullanmayan her üye yeniden on yıllık süre için bağlanmış olur ve
bundan sonra bu sözleşmeyi, her on yıllık devre bitince, bu maddenin içerdiği
koşullar içinde feshedebilir.
MADDE 14
1. Uluslararası
Çalışma Bürosu Genel Müdürü, Örgüt üyeleri tarafından kendisine bildirilen,
bütün onama ve fesihlerin kaydedildiğini Uluslararası Çalışma Örgütü'nün bütün
üyelerine duyurur.
2. Genel
Müdür, kendisine gönderilen sözleşmenin ikinci onama belgesinin kaydedildiğini
örgüt üyelerine duyururken bu sözleşmenin yürürlüğe gireceği tarih hakkında
örgüt üyelerinin dikkatini çeker.
MADDE 15
Uluslararası
Çalışma Bürosu Genel Müdürü, yukarıdaki maddeler gereğince, kaydetmiş olduğu
bütün onama beyan ve fesihlere ilişkin tam bilgileri, Birleşmiş Milletler
Antlaşmasının 102 nci maddesi uyarınca kaydedilmek üzere, Birleşmiş Milletler
Genel Sekreterine ulaştıracaktır.
MADDE 16
Uluslararası
Çalışma Bürosu Yönetim kurulu gerekli gördüğü zaman bu Sözleşmenin, uygulanması
hakkında bir raporu Genel Konferansa sunar ve onun tamamen veya kısmen
değiştirilmesi konusunun konferans gündemine alınması gereği hakkında karar
verir.
MADDE 17
1. Konferansın
bu Sözleşmeyi tamamen veya kısmen değiştiren yeni bir sözleşme kabul etmesi
halinde ve yeni sözleşme aksini ön görmediği taktirde:
a. Değiştirici yeni sözleşmenin bir üye tarafından
onanması durumu, yukarıdaki 16 ıncı madde dikkate alınmaksızın ve değiştirici
yeni sözleşme yürürlüğe girmiş olmak kayıt ve şartı ile, bu sözleşmenin derhal
ve kendiliğinden feshini gerektirir.
b. Değiştirici yeni sözleşmenin yürürlüğe girmesi
tarihinden itibaren bu sözleşme üyelerin onamasına artık açık bulundurulamaz.
2. Bu
sözleşme, onu onayıp da değiştirici sözleşmeyi onamamış bulunan üyeler için,
herhalde şimdiki şekil ve içeriğiyle geçerli olmakta devam eder.
MADDE 18
Bu
sözleşmenin Fransızca ve İngilizce metinleri aynı derecede muteberdir.