MAKİNALARIN GEREKLİ KORUNMA TERTİBATI İLE
TEÇHİZİNE DAİR 119 NOLU SÖZLEŞME
ILO Kabul Tarihi : 5 Haziran 1963
Kanun
No : 23.5.1967 / 872
Resmi Gazete : 22.8.1967/12680
Milletlerarası
Çalışma Bürosu Yönetim Kurulu tarafından Cenevre’de toplantıya davet edilerek,
5 Haziran 1963’te 47 nci toplantısını yapan Milletlerarası Çalışma Teşkilatı
Genel Konferansı, toplantı gündeminin dördüncü maddesini teşkil eden, münasip
bir şekilde muhafaza tertibatı bulunmayan makinaların satışı, kiralanması ve kullanılmasının
yasaklanması ile ilgili çeşitli tekliflerin kabulüne ve bu tekliflerin
Milletlerarası bir Sözleşme şeklini almasına karar verdikten sonra, bin dokuz
yüz altmış üç yılı Haziran ayının işbu yirmi beşinci günü, Makinaların gerekli
korunma tertibatı ile teçhizine dair 1963 Sözleşmesi adını taşıyacak olan
aşağıdaki Sözleşmeyi kabul eder:
BÖLÜM I
GENEL HÜKÜMLER
MADDE 1
1. İnsan
gücü dışında mihaniki güçle işleyen yeni veya müstamel bütün makinalar bu
Sözleşmenin uygulanması bakımından makina addedilecektir.
2. Her
memleketin yetkili makamı, insan gücü ile işletilen yeni veya müstamel
makinaların işçilere bedeni bir tehlike arz edip etmediğini ve bunun derecesini
tayin ederek söz konusu makinaların, bu Sözleşmenin uygulanması bakımından
makina sayılıp sayılmayacağına karar verecektir. Bu husustaki kararlar, ilgili
işveren ve işçilerin en fazla temsi kabiliyetini haiz teşekkülleriyle yapılacak
istişareyi müteakip alınacaktır. Bu teşekküllerden herhangi birisi tarafından
böyle bir istişare teşebbüsüne geçilebilir.
3. Bu
Sözleşme hükümleri:
a. Hareket halinde iken sevk ve idare ile vazifeli
personelin emniyeti bahis konusu olduğu nispette karayollarında veya raylarda
işleyen vasıtalara;
b. Çalışmakta olanların emniyeti söz konusu edildiği
nispette müteharrik zirai makinalara;
uygulanır.
BÖLÜM II
SATIŞ, KİRALAMA, DİĞER HERHANGİ BİR SURETTE ELDEN ÇIKARMA VE TEŞHİR
MADDE 2
1. Bu
maddenin 3 ve 4 üncü fıkralarında tehlike durumları belirtilen makinaların,
münasip muhafaza tedbirleri alınmaksızın satışı ve kiralanması milli mevzuatla
yasaklanır veya aynı derecede etkili diğer tedbirlerle mani olunur.
2. Bu
maddenin 3 üncü ve 4 üncü fıkralarında tehlike durumları belirtilen ve münasip
muhafaza tertibatı bulunmayan makinaların, herhangi bir surette elden
çıkarılmasına ve teşhirine, yetkili makamlarca mevzuatla tespit edilen muayyen
tedbirlerle veya aynı derecede etkili diğer yollarla mani olunur. Bununla
beraber, bir makinanın teşhiri sırasında gösteri yapmak maksadı ile, geçici
olarak muhafaza tertibatının kaldırılması,ilgililerin her türlü tehlikeden
korunması için özel tedbirlere başvurulması kaydıyla, iş bu hüküm ihlal edilmiş
sayılmaz.
3. Makinaların
muharrik kısımları üzerinde çıkıntı yapan ve hareket halinde iken bunlarla
temas haline geçen şahıslar için de tehlikeli olduğu, yetkili makam tarafından
tayin edilen bütün vidalar, cıvatalar ve anahtarlar, mümasil diğer parçalar bu
tehlikeleri önleyecek şekilde imal edilecek, içeri alınacak ya da
kapatılacaktır.
4. Hareket
halindeyken temasa geçen şahıslar için de tehlike tevlit edebileceği yetkili
makam tarafından tayin olunan, bütün volanlar, dişliler, koniler, sürtme ile
dönen silindirler,mil çivileri, makaralar, kayışlar, zincirler, piyonlar,
sonsuz vidalar, bilyeler, ve sürgü blokları ile miller (her iki uç dahil) ve
hareket eden diğer nakil aksamı, bu tehlikeleri önleyecek şekilde imal edilecek
veya muhafaza olunacaktır.
MADDE 3
1. 2 nci
madde hükümleri:
a. İmal olunuş tarzları bakımından, münasip bir muhafaza
tertibatı olanlarla aynı emniyeti sağlayan;
b. Tesis tarzları veya konuldukları yer bakımından aynı
emniyeti sağlayan makinalara veya bunların adı geçen 2 nci maddede belirtilen
tehlikeli kısımlara uygulanmaz.
2. Makinaların
imal edilmiş tarzları normal emniyet normlarına uyulmak kaydıyla, bakım,
yağlama, çalışan aksamın değiştirilmesi ve ayarlama ameliyeleri esnasında 2 nci
maddenin 3 ve 4 üncü fıkralarındaki şartların yerine getirilmemiş olmasını icap
ettiriyorsa sırf bu yüzden mezkur makinalar 2 nci maddenin 1 inci fıkrasında
derpiş olunan satış kiralama, diğer her türlü elden çıkarma yasağına tabi
tutulmaz.
3. Makinaların
depolanması veya kullanılmaz bir halde bir tarafa bırakılması veyahut
kullanılır bir hale getirilmesi için bunların satışına ve diğer herhangi bir
şekilde elden çıkarılmasına 2 nci madde hükümleri mani değildir. Bununla
beraber bu makinalar, 2 nci maddede öngörülen şartlar yerine getirilmedikçe,
depolanmalardan veya kullanılır bir hale getirilmesinden sonra satılamaz,
kiralanamaz veya herhangi bir şekilde elden çıkarılamaz veyahut teşhir
edilemezler.
MADDE 4
2 nci
madde hükümlerinin tatbik mecburiyeti satıcı, kiracı, makineyi herhangi bir
surette elden çıkaran şahsa, veya teşhir edene ve bazı hususi hallerde milli
mevzuata uygun olarak, bunların temsilcilerine aittir. Makinaların satışını
kiralanmasını ya da teşhirini yapan imalatçıya da aynı vecibeler tahmil edilir.
MADDE 5
1. Herhangi
bir üye, 2 nci madde hükümlerine geçici olarak istisna tanıyabilir.
2. Bu
şekilde geçici olarak tanınan istisnanın süresi, hiçbir halde sözleşmenin
ilgili üye hakkında yürürlüğe girmesinden itibaren üç yılı geçemez. Söz konusu
istisnaların şartları ile müddeti milli mevzuatla tayin edilecek veya aynı
derecede etkili diğer yollarla kararlaştırılacaktır.
3. Yetkili
makam, bu maddenin uygulanmasında, ilgili işveren ve işçilerin fazla temsil
kabiliyetini haiz teşekkülleriyle icabında, imalatçılara ait teşekküllerle
istişare edecektir.
BÖLÜM III
KULLANMA
MADDE 6
1. Çalışan
aksamı dahil, makinaların tehlikeli kısımlarından herhangi bir lüzumlu muhafaza
tertibatı olmadığı takdirde, bunların kullanılması milli mevzuata veya aynı
derecede etkili diğer yollarla men edilebilir. Bununla beraber bu şekil
menetme, keyfiyeti makinaların kullanılmasını önlemeksizin tam manasıyla yerine
getirilemiyorsa, o zaman bu kullanmanın müsaadesi nispetinde uygulanır.
2. Makinalar,
milli kaideler ve iş güvenliği ve Hıfzısıhha normlarına halel gelmeyecek bir
şekilde muhafaza edilecektir.
MADDE 7
6 ncı
madde hükümlerini uygulamak mecburiyeti işverene aittir.
MADDE 8
1. 6 ncı
madde hükümleri, imal ve tesis ediliş tarzları veya bulundukları yer
bakımından, özel bir muhafaza tertibatını icap ettirmeyen makinalarla veya
bunların aksamına uygulanmaz.
2. 6. ve
11 inci madde hükümleri, makinelerin veya bunların aksamının normal güvenlik
normlarına uygun olarak yapılan bakım, yağlama, çalışan kısımlarını değiştirme
veya ayarlama ameliyelerine mani teşkil etmez.
MADDE 9
1. Herhangi
bir üye, 6 ncı madde hükümlerine geçici olarak istisna tanıyabilir.
2. Bu
şekilde geçici olarak tanınan istisnanın süresi, hiçbir halde sözleşme ile
ilgili üye hakkında yürürlüğe girmesinden itibaren üç yılı geçemez. Söz konusu
istisnaların şartları ile müddeti milli mevzuatla tayin edilecek veya aynı
derecede etkili diğer yollarla kararlaştırılacaktır.
3. Yetkili
makam, bu maddenin uygulanmasında, ilgili işveren ve işçilerin en fazla temsil
kabiliyetini haiz teşekkülleriyle istişare edecektir.
MADDE 10
1. İşveren,
makinaların muhafazasıyla ilgili milli mevzuat hakkında işçileri haberdar
edecek tedbirleri alacaktır. İşveren aynı zamanda, bu makinaların
kullanılmasından mütevellit tehlikelerden, bu hususta önceden alınacak
tedbirlerden ve münasip bir şekilde, işçileri haberdar edecektir.
2. İşveren,
bu sözleşmenin istihdaf ettiği makinalarda çalışan işçileri tehlikeye
sokmayacak muhit şartlarını tayin ve idamesini sağlayacaktır.
MADDE 11
1. Bir
muhafaza tertibatı ile mücehhez olmayan bir makineyi hiç bir işçi kullanamaz.
Hiç bir işçiden bahis konusu muhafaza tertibatı bulunmayan bir makinayı
kullanması istenemez.
2. Hiç bir
işçi kullandığı bir makinanın mücehhez olduğu muhafaza tertibatını tesirsiz
hale getiremez. Keza, işçiler tarafından kullanılacak olan herhangi bir
makinanın muhafaza tertibatı tesirsiz hale getirilemez.
MADDE 12
Bu
sözleşmenin onanması işçilerin milli, sosyal güvenlik veya sosyal sigorta
mevzuatı ile tanınan haklarını ihlal edemez.
MADDE 13
Bu
sözleşmenin, işveren ve işçilerin yükümlülükleri ile ilgili işbu bölüm
hükümleri, yetkili makam tarafından karar verildiği takdirde ve bu makamın
tayin edeceği nispette serbest iş sahibi olan işçilere de uygulanır.
MADDE 14
Bu
sözleşmenin, bu bölümünün uygulanması bakımından "işveren" deyimi,
icabında, milli mevzuatın kastettiği manadaki işverenin mümessilini de içine
alır.
BÖLÜM IV
UYGULAMA TEDBİRLERİ
MADDE 15
1. Bu sözleşme
hükümlerinin etkili bir tarzda uygulanmasını sağlayacak, münasip müeyyidelerle
ilgili hükümlerde dahil, bütün lüzumlu tedbirler alınacaktır.
2. Bu
sözleşmeyi onayan her üye, münasip denetleme servislerini, sözleşme
hükümlerinin uygulanmasını kontrolle veya uygun bir denetlemenin sağlanmış
olduğunu araştırmakla vazifelendirir.
MADDE 16
Bu
sözleşme hükümlerine uygulama alanına koyacak olan her milli mevzuat, yetkili
makamca, ilgili işveren ve işçilerin en fazla temsil kabiliyetini haiz teşekkülleriyle
ve icabında, imalatçıların teşekkülleriyle istişare edildikten sonra kaleme
alınacaktır.
BÖLÜM V
KAPSAM
MADDE 17
1. Bu
sözleşme hükümleri, sözleşmeyi onayan üye tarafından ek bir beyanla uygulama
alanı kısıtlanmadığı takdirde, bütün ekonomik faaliyet kollarını kapsar.
2. Bu
şekilde Sözleşme hükümlerinin uygulama alanının kısıtlandığına dair bir beyanda
bulunması halinde:
a. Sözleşme hükümleri, en azından yetkili makamca iş
teftiş servisleri ve ilgili işveren ve işçilerin en fazla temsil kabiliyetini
haiz teşekkülleriyle istişare edilmesini müteakip mühim miktarda makine
kullandığı anlaşılan işyerlerine veya ekonomik faaliyet kollarına uygulanır.
b. Üye, Milletlerarası Çalışma Teşkilatı statüsünün 22.
maddesi uyarınca vereceği raporlarda, bu Sözleşme hükümlerinin daha geniş
alanda uygulanmasında ne gibi gelişmeler kaydedildiğini belirtir.
3. Bu
maddenin birinci fıkrası meyanında beyanda bulunan her üye, daha sonraki bir
beyanla, söz konusu beyanı tamamen veya kısmen her zaman iptal edilebilir.
BÖLÜM: VI
SON HÜKÜMLER
MADDE 18
Bu
Sözleşmenin kesin onama belgeleri Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürüne
gönderilecek ve onun tarafından tescil edilecektir.
MADDE 19
1. Bu
Sözleşme, ancak onama belgeleri, Genel Müdür tarafından tescil edilmiş olan
Milletlerarası Çalışma Teşkilatı üyelerini bağlayacaktır.
2. Bu
Sözleşme, iki üyenin onama belgesi Genel Müdür tarafından tescil edildiği
tarihten 12 ay sonra yürürlüğe girecektir.
3. Daha
sonra, bu Sözleşme, onu onayan her üye için, onama belgesi tescil edildiği
tarihten 12 ay sonra yürürlüğe girecektir.
MADDE 20
1. Bu
sözleşmeyi onayan her üye, onu, ilk yürürlüğe girdiği tarihten itibaren on
yıllık bir devre sonunda, Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürüne
göndereceği ve bu Müdürün tescil edeceği bir belge ile feshedilebilir. Fesih,
tescil tarihinden ancak bir yıl sonra muteber olacaktır.
2. Bu
sözleşmeyi onamış olup da, onu bundan evvelki fıkrada sözü edilen 10 yıllık
devrenin bitiminden itibaren bir yıl zarfında bu madde gereğince feshetme
ihtiyarını kullanmayan her üye yeniden on yıllık bir müddet için bağlanmış
olacak ve bundan sonra bu Sözleşmeyi, her on yıllık bir devre bitince, bu
maddede derpiş edilen şartlar içinde feshedilebilecektir.
MADDE 21
1. Milletlerarası
Çalışma Bürosu Genel Müdürü, Teşkilat üyeleri tarafından kendisine bildirilen bütün
onama, beyan ve fesihlerin tescil edildiğini Milletlerarası Çalışma
Teşkilatının bütün üyelerine tebliğ edecektir.
2. Genel
Müdür kendisine gönderilen sözleşmenin ikinci onama belgesinin tescil
edildiğini Teşkilat üyelerine tebliğ ederken, bu Sözleşmenin yürürlüğe gireceği
tarih hakkında Teşkilat üyelerinin dikkatini çekecektir.
MADDE 22
Milletlerarası
Çalışma Bürosu Genel Müdürü, yukarıdaki maddeler gereğince tescil etmiş olduğu
bütün onama, beyan ve fesihlere dair tam bilgileri, Birleşmiş Milletler
Antlaşmasının 102 nci maddesi uyarınca tescil edilmek üzere Birleşmiş Milletler
Genel Sekreterine ulaştıracaktır.
MADDE 23
Bu
Sözleşmenin yürürlüğe girmesinden itibaren her on yıllık devre zarfında
Milletlerarası Çalışma Bürosu Yönetim Kurulu, bu sözleşmenin uygulanması
hakkındaki raporu Genel Konferansa sunacak ve onun tamamen veya kısmen
değiştirilmesi meselesini Konferans gündemine alınıp alınmaması hususunu, inceleyecektir.
MADDE 24
1. Konferansın
bu Sözleşmeyi tamamen veya kısmen değiştiren yeni bir Sözleşmeyi kabul etmesi
halinde yeni sözleşme aksini öngörmediği takdirde;
a. Tadil edici yeni Sözleşmenin bir üye tarafından
onanması keyfiyeti, yukarıdaki 20 nci madde nazara alınmaksızın ve tadil edici
yeni sözleşme yürürlüğe girmiş olmak kayıt ve şartıyla, bu Sözleşmenin derhal
ve kendiliğinden feshini tazammun edecektir.
b. Tadil edici yeni sözleşmenin, yürürlüğe girmesi
tarihinden itibaren bu sözleşme üyelerin onamasına artık açık bulundurulmayacaktır.
2. Bu
Sözleşme, onu onayıp da tadil edici Sözleşmeyi onamamış bulunan üyeler için her
halde şimdiki şekil ve muhtevasıyla muteber olmakta devam edecektir.
MADDE 25
Bu
sözleşmenin Fransızca ve İngilizce metinleri aynı derecede muteberdir.