VATANDAŞLARLA VATANDAŞ OLMAYAN KİMSELERE SOSYAL GÜVENLİK
KONUSUNDA EŞİT MUAMELE YAPILMASI HAKKINDA 118 NOLU SÖZLEŞME
ILO Kabul Tarihi : 28 Haziran 1962
Kanun
No : 19.7.1971/1453
Resmi Gazete : 9.6.1973/14559
Milletlerarası
Çalışma Teşkilatı Genel Konferansı,
Milletlerarası
Çalışma Bürosu Yönetim Kurulunun daveti üzerine 6 Haziran 1962 tarihinde
Cenevre’de yaptığı 46. Toplantısında,
Toplantı
gündeminin beşinci maddesini teşkil eden, vatandaşlarla vatandaş olamayan
kimselere sosyal güvenlik konusunda eşit muamele yapılması hakkındaki çeşitli
teklifleri, kabul ederek,
Bu
tekliflerin bir Milletlerarası sözleşme şekline gelmesini kararlaştırarak,
Yirmi
sekiz Haziran bin dokuz yüz altmış iki tarihinde “ 1962 Sosyal Güvenlik Eşit
Muamele Sözleşmesi” olarak adlandırılacak olan aşağıdaki sözleşmeyi kabul
etmiştir:
MADDE 1
Bu
Sözleşmede:
a. “Mevzuat”
terimi, sosyal güvenlikle ilgili kanun ve tüzüklerle diğer mevzuat hükümlerini
ifade eder;
b. “Yardımlar”
terimi, bütün gelirler, emeklilik dul-yetim aylıkları, ödenekler ve diğer
yardımlarla bunlara yapılan bütün zamları ve artırmaları içine alır;
c. “Geçici
rejimler gereğince sağlanan yardımlar” ibaresi uygulanan mevzuatın yürürlüğe
girdiği tarihte belli bir yaşı aşmış olan kimselere sağlanan yardımlarla bir
üyenin ülkesinin bugünki sınırları dışında geçmiş olan süreler veyahut vukua
gelmiş olaylar nazara alınmak suretiyle, geçici olarak sağlanan yardımları
ifade eder.
d. “Cenaze
Yardımı” terimi, ölüm halinde bir defaya mahsus olarak ödenen paraları ifade
eder;
e. “İkamet”
terimi, mutad ikameti ifade eder;
f. “Mevzuatla
tesbit olunan” terimleri, yukarıdaki (a) bendinde belirtilen milli mevzuatla
veya bu mevzuat gereğince tespit olunan anlamındadır;
g. “Mülteci”
terimi, mültecilerin statüsü hakkındaki 28 Haziran 1961 tarihli sözleşmenin
birinci maddesinde bu terime verilen anlamdadır,
h. “Vatansız”
terimi, vatansızların statüsü hakkındaki 28 Eylül 1954 tarihli sözleşmenin
birinci maddesinde bu terime verilen anlamdadır.
MADDE 2
1. Her
üye, bu sözleşmede yazılı mükellefiyetleri, ülkesinde kendi vatandaşları
hakkında fiilen uygulanmakta olan aşağıda yazılı sosyal güvenlik dallarından
biri veya birkaçı bakımından kabul edebilir:
a. Sağlık yardımları
b. Hastalık ödenekleri
c. Analık yardımları
d. Malullük yardımları
e. Yaşlılık yardımları
f. Ölüm yardımları
g. İş kazaları ve meslek hastalıkları yardımları
h. İşsizlik yardımları
i. Aile yardımları
2. Bu
sözleşmeyi uygulayan her üye, Sözleşmenin hükümlerini, sözleşme
mükellefiyetlerini kabul ettiği sosyal güvenlik dalları bakımından uygular.
3. Her
üye, hangi sosyal güvenlik dalı veya dalları için bu sözleşme
mükellefiyetlerini kabul ettiğini tasdik belgesinde belirtir.
4. Bu
sözleşmeyi tasdik eden her üye, tasdik belgesinde belirtilmemiş olan sosyal
güvenlik dallarından bir veya birkaçı için sözleşme mükellefiyetlerini kabul
ettiğini, sonradan Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürüne bildirebilir.
5. Yukarıdaki
fıkrada öngörülen şeklindeki taahhütler tasdikin ayrılmaz parçası sayılır ve
bildirildiği tarihten itibaren hüküm ifade eder.
6. Bu
sözleşmenin uygulanmasında herhangi bir sosyal güvenlik dalı için sözleşme
mükellefiyetlerini kabul eden her üye, kendi mevzuatına göre, aşağıda yazılı
yardımlar mahiyetinde kabul ettiği yardımlar varsa, bunları Milletlerarası
Çalışma Bürosu Genel Müdürüne bildirir.
a. Ya korunan kimselerle bunların işverenlerinin
finansmana doğrudan doğruya katılmaları veya bir meslekte belli bir süre kadar
çalışmış olma şartlarına bağlı olarak sağlanan yardımlar dışındaki yardımlar;
b. Geçici rejimler gereğince sağlanan yardımlar.
7. Yukarıdaki
fıkra gereğince yapılacak bildirme ya sözleşmenin onanması sırasında veya bu
maddenin 4 üncü fıkrası gereğince yapılacak bildiri sırasında, sonradan
yürürlüğe giren bu mevzuat bahis konusu olduğu takdirde de bu mevzuatın kabul
edildiği tarihten itibaren üç ay içinde yapılır.
MADDE 3
1. Bu
sözleşmeyi uygulayan her üye, sözleşme mükellefiyetlerin kabul ettiği sosyal
güvenlik dallarında, ülkesinde, bu sözleşmeyi uygulayan diğer üye Devletler
vatandaşlarına, sosyal güvenliğe tabi olma ve yardımlardan yararlanmaya hak
kazanma bakımlarından, kendi vatandaşlarıyla ile eşit işlem yapar.
2. Ölüm
yardımları bahis konusu olduğunda, eşit işlem, sözleşmeyi tasdik eden diğer bir
üye devlet vatandaşının hak sahibi kimselerine bu kimselerin vatandaşlık
durumuna bakılmaksızın sağlanır.
3. Şu
kadar ki, üye herhangi bir sosyal güvenlik dalında bir mevzuata sahip olmakla
beraber bu mevzuatın uygulanmasında o üyenin vatandaşlarına kendi
vatandaşlarıyla eşit işlem yapmayan diğer bir üye devletin vatandaşları
hakkında, söz konusu sosyal güvenlik dalı bakımından bu maddenin yukarıdaki
fıkraları hükümlerini uygulamayabilir.
MADDE 4
1. Yardımlardan
yararlanma bakımından eşit muamele, ikamet şartına bağlı olmaksızın sağlanır. Şu
kadar ki, diğer bir üye devletin mevzuatına göre, belli bir sosyal güvenlik
dalında yardımlardan yararlanmak için o üyenin ülkesinde ikame şartı bulunduğu
takdirde, o üye devlet vatandaşlarının söz konusu sosyal güvenlik dalı
yardımlarından yararlandırılmaları ikamet şartına bağlanabilir.
2. Yukarıdaki
fıkra hükmünün istisna olarak, ikinci maddenin 6. (a) fıkrasında sözü edilen
yardımlardan (Sağlık yardımları hastalık ödenekleri, iş kazalarıyla meslek
hastalıkları yardımları ve aile yardımları hariç) yararlanabilmek için, ilgilinin
ölüm yardımları bahis konusu olduğunda da ölen kimsenin mevzuatına göre yardım
talep edilen üye devletin ülkesinde aşağıda yazılı sürelerden daha uzun olmamak
üzere tespit edilecek bir süre kadar ikamet etmiş olması şartı konulabilir;
a. Analık ve işsizlik yardımları için yardım talep
tarihinden hemen önce 6 ay,
b. Malullük yardımları için, yardım talep tarihinden, ölüm
yardımları içinde ölüm tarihinden hemen önce aralıksız olarak 5 yıl,
c. Yaşlılık yardımları için 18 yaşından sonra 10 yıl, -bu
onyılın aralıksız olarak 5 yılının yardım talep tarihinden hemen önce olması
istenebilir.
3. Geçici
rejimler gereğince sağlanan yardımlar için özel hükümler öngörülebilir.
4. Yardımlara
tekerrürü önlemek için gerekli hükümler, ihtiyaca göre ilgili üyeler arasında
özel anlaşmalarla düzenlenir.
MADDE 5
1.
Bu fıkrada yazılı sosyal güvenlik dallarından biri veya birkaçı için bu
sözleşme mükellefiyetlerini kabul eden her üye 4 üncü madde hükümlerine
ilaveten gerek kendi vatandaşları gerekse aynı sosyal güvenlik dalı için
sözleşme mükellefiyetlerini kabul etmiş olan diğer üye devletler vatandaşlarını
yabancı memlekette ikamet etmeleri halinde de, malullük, yaşlılık, ölüm ve
cenaze yardımları ile iş kazası ve meslek hastalığı sebebiyle bağlanan
gelirlerin ödenmesini 8 inci madde uyarınca ihtiyaca göre alınacak tedbirler
mahfuz olmak kaydıyla temin eder.
2. Şu
kadar ki,yabancı bir memlekette ikamet halinde ikinci maddenin 6. (a)
fıkrasında belirtilen mahiyetteki malullük, yaşlılık ve ölüm yardımlarının
ödenmesi ilgili üyelerin 7 inci madde de öngörülen, hakların mahfuz tutulması
sistemine katılmaları şartına bağlanabilir.
3. Bu
madde hükümleri geçici rejimler gereğince sağlanan yardımlar hakkında
uygulanamaz.
MADDE 6
Aile
yardımları için bu sözleşme mükellefiyetlerini kabul eden her üye 4 üncü madde
hükümlerine ilaveten gerek kendi vatandaşları gerekse aynı sosyal güvenlik dalı
için sözleşme mükellefiyetlerini kabul etmiş olan diğer üye devletler
vatandaşlarının bu üye devletlerinden birinin ülkesinde ikamet eden çocukları
dolayısıyla çocuk zamlarının ödenmesini, ilgili üyeler arasında anlaşmak
suretiyle tespit edilecek şartlar ve limitler dahilinde temin eder.
MADDE 7
1. Bu
sözleşmeyi uygulayan üyeler,sözleşme mükellefiyetlerini kabul ettikleri sosyal
güvenlik dallarında,kendi mevzuatları gereğince bu sözleşmeyi uygulayan üye
devletler vatandaşlarının hak kazandıkları yardımlarla ileride hak
kazanacakları yardımları mahfuz tutulmasını sağlayan bir sisteme katılmaya
ilgili üyeler arasında 8 inci madde hükümleri uyarınca tespit olunacak şartlar
mahfuz olmak kaydıyla, gayret ederler.
2. Bu
sistem, başlıca,yardım hakkının doğması, idamesi ve alınması ile yardım
tutarının hesaplanmasında sigortalılık, çalışma veya ikamet süreleriyle muadil
sürelerin toplanmasını öngörecektir.
3. Bu
suretle bağlanan malullük, yaşlılık ve ölüm yardımlarının mali yükü ile ilgili
üyeler arasında anlaşma suretiyle tespit edilecek usullere göre, ya üyeler
arasında paylaştırılacak veya yardım gören kimse hangi üyenin ülkesinde ikamet
ediyorsa o üye tarafından karşılanacaktır.
MADDE 8
Bu
sözleşmeyi uygulayan üyeler, 5 ve 7 nci maddeler hükümlerinden doğan
mükellefiyetlerini, ya muhacirlerin aylık haklarının mahfuz tutulması
hakkındaki 1935 tarihli sözleşmeyi tasdik ederek veya karşılıklı bir anlaşma
akdetmek suretiyle o sözleşme hükümlerini kendi aralarında uygulayarak veyahut
söz konusu mükellefiyetlerin yerine getirilmesini sağlamak üzere hazırlanacak
iki veya çok taraflı diğer herhangi bir vesika vasıtasıyla ifa edebilirler.
MADDE 9
Üyeler
aralarında yapacakları özel anlaşmalarla, başka üyelerin hak ve
mükellefiyetlerine halel gelmemek şartıyla ve kazanılmış haklarla ileride
kazanılacak hakların,genel olarak, en az bu sözleşmede öngörülen şartlar kadar
müsait şartlarla muhafazası temin edilmek kaydıyla bu sözleşme hükümlerinden
ayrılabilirler.
MADDE 10
1. Bu
sözleşme hükümleri mültecilerle vatansızlar hakkında mütekabiliyet şartı
aranmaksızın uygulanır.
2. Bu
sözleşme devlet memurlarını kapsayan özel rejimlerle harpten zarar gören
kimseleri kapsayan özle rejimlerle ve sosyal yardım sistemlerine uygulanmaz.
3. Bu
sözleşme hiçbir üyeyi, Milletlerarası anlaşmalar gereğince kendi milli sosyal
güvenlik mevzuatından hariç tutulmuş olan kimseler hakkında sözleşme
hükümlerini uygulamaya mecbur tutmaz.
MADDE 11
Bu
sözleşmeyi uygulayan üyeler, gerek sözleşme hükümlerinin gerekse milli sosyal
güvenlik mevzuatlarının uygulanmasını kolaylaştırmak için gerekli idari
yardımları karşılıklı ve ücretsiz olarak yaparlar.
MADDE 12
1. Bu
sözleşme ilgili üye için herhangi bir sosyal güvenlik dalı bakımından yürürlüğe
girdiği tarihten önce o sosyal güvenlik dalından yapılması gereken yardımlar
hakkında uygulanmaz.
2. Bu
sözleşmenin ilgili üye için herhangi bir sosyal güvenlik dalı bakımından
yürürlüğe girdiği tarihten önce vuku bulmuş olaylar sebebiyle yürürlük
tarihinden sonraki sürelere ait olmak üzere o sosyal güvenlik dalından
yapılması gereken yardımlar hakkında ne şekilde uygulanacağı çok taraflı veya
ikili antlaşmalarla, bu anlaşmaların yapılması halinde de ilgili üyenin
mevzuatı ile tespit edilir.
MADDE 13
Bu
sözleşme mevcut sözleşmelerden herhangi birinin tadili olarak kabul edilemez.
MADDE 14
Bu
sözleşmenin tasdik olunduğu Milletlerarası Çalışma Bürosu Genel Müdürüne
bildirilir, o da bunu tescil eder.
MADDE 15
1. Bu
sözleşme, yalnız sözleşmeyi tasdik ettikleri Genel Müdür tarafından tescil
edilmiş olan Milletlerarası Çalışma Teşkilatına üye devletleri bağlar.
2. Sözleşme
iki üyenin tasdik etmiş olduklarının Genel Müdür tarafından tescil edildiği
tarihten itibaren 12 ay sonra yürürlüğe girer.
3. Bunu
takiben, sözleşme her üye için, sözleşmeyi tasdik ettiğinin tescil edildiği
tarihten itibaren 12 ay sonra yürürlüğe girer.
MADDE 16
1. Bu
sözleşmeyi tasdik etmiş olan her üye sözleşmenin ilk olarak yürürlüğe girdiği
tarihten itibaren on yıllık bir sürenin sonunda Milletlerarası Çalışma Bürosu
Genel Müdürüne göndereceği ve Genel Müdür tarafından tescil edilecek bir
bildiri ile sözleşmeyi feshedebilir. Fesih tescil edildiği tarihinden itibaren
bir yıl sonra muteber olur.
2. Bu
sözleşmeyi tasdik etmiş olan ve bundan bu maddede öngörülen fesih hakkını
yukarıdaki fıkrada belirtilen on yıllık sürenin sonundan itibaren bir yıl
içinde kullanmayan her üye yeniden on yıllık bir devre için bağlanmış olur ve
bundan sonra, sözleşmeyi her on yıllık devrenin sonunda bu maddede yazılı
şartlarla, feshedebilir.
MADDE 17
1. Milletlerarası
Çalışma Bürosu Genel Müdürü, Teşkilatın üyeleri tarafından kendisine
gönderilecek tescil edilen bütün tasdik ve fesih bildirilerini Milletlerarası
Çalışma Teşkilatının bütün üyelerine haber verir.
2. Genel
Müdür, ikinci tasdik bildirisinin tescil edildiğini teşkilat üyelerine
duyururken, sözleşmenin yürürlüğe gireceği tarih üzerine üyelerin dikkatini
çeker.
MADDE 18
Milletlerarası
Çalışma Bürosu Genel Müdürü, yukarıdaki maddelere göre tescil edeceği bütün
tasdik ve fesih bildirileri hakkında Birleşmiş Milletler Antlaşmasının 102 inci
maddesi gereğince tescil olunmak üzere, Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine
tam bilgi verir.
MADDE 19
Milletlerarası
Çalışma Bürosunun Yönetim Kurulu lüzum göreceği zamanlarda Çalışma Genel
Konferansına bu sözleşmenin uygulanması hakkında bir rapor verir ve sözleşmenin
tamamının veya bir kısmının değiştirilmesinin konferans gündemine alınmasına
lüzum olup olmadığını tetkik eder.
MADDE 20
1. Konferansça
bu Sözleşmenin tamamını veya bir kısmını değiştiren yeni bir sözleşme kabul
edildiği ve yeni sözleşmede aksine bir hüküm bulunmadığı takdirde;
a. Yeni sözleşme bir üye tarafından tasdik
edilince,mezkur sözleşme yürürlüğe girmiş olmak şartı ile yukarıdaki 16 ncı
madde hükümlerine bakılmaksızın bu sözleşme derhal ve bütün hukukiyle
feshedilmiş olur.
b. Bu sözleşme, yeni sözleşmenin yürürlüğe girdiği
tarihten sonra üyelerin tasdikine açık olmaz.
2. Bu
sözleşme tasdik eden fakat onu değiştiren yeni sözleşmeyi tasdik etmeyen üyeler
için bu sözleşme, şekil ve muhteva bakımından, yürürlükte kalır.
MADDE 21
Bu
sözleşmenin Fransızca ve İngilizce metinleri aynı derecede muteberdir.