|
ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI
KULLANILMIŞ ÇELİĞİN GERİ KAZANILMASI Prof. Dr.
Mustafa ÖZTÜRK
(e-mail:mozturk@cevreorman.gov.tr)
KULLANILMIŞ ÇELİĞİN GERİ KAZANILMASI
1.GİRİŞÇelik, yeryüzünde meyve, sebze, içecek, otomobil, ev eşyası ve inşaat sektörü gibi alanlarda en çok kullanılan kıymetli bir metaldir. Çelik, çöpe atıldığında zamanla kimyasal reaksiyona girerek çözünür hale geçer. Çelik, ham demirden karbon giderilerek elde edilir. Kullanılmış çelik çöpe atılmayıp geri kazanıldığında ve kullanılmış çelikten çelik üretildiğinde; - Enerjinin %74 ve hammaddenin %90 korunduğu, - Su tüketiminin %40 azaltıldığı, - Atıksu kirlenmesinde %76, hava kirlenmesinde %86 ve maden atıklarında %97 azalma olduğu, gözlenmiştir. A.B.D’de kişi başına yılda 9.5 kg çelik kutu tüketilmektedir. Çelik kutuların yaklaşık olarak %97’isi gıda sanayinde (yiyecek ve içecek) kullanılmaktadır. A.B.D’de 1998 yılı verilerine göre yılda 75 milyon ton çelik atığı oluşmuştur. Bu atığın 35 milyon tonu eski malzemelerden, 18 milyon tonu ise yeni malzeme üretiminden oluşmuştur. A.B.D’de demir çelik atıkların yaklaşık olarak %52 geri kazanılmaktadır. Geri kazanılan kullanılmış demir-çeliğin bedeli, 1997 yılı verilerine göre 65 dolar/tondur. Türkiye’de 1980 yılında 4.2 milyon ton toplam demir üretim kapasitesi, 1999 yılında 19.9 milyon tona yükselmiştir. Bunların %83’ünü uzun ürünler, %15’ni yassı ürünler ve %2’ni vasıflı çelik oluşturmaktadır. Gelişmiş ülkelerde vasıflı çelik üretimi %12-20 iken Türkiye’de bu değer %2-3 dür. Ülkemizde kişi başına demir-çelik ve çelik boru tüketimi gelişmiş ülkelerdeki kişi başına düşen tüketim miktarının yarısı kadardır. 1997 yılı verilerine göre Türkiye’de 3.276.000 ton çelik üretimi gerçekleşmiştir. 2.ÇELİK ÜRETİMİEntegre çelik üretim tesisinde, ilk basamak olarak infilak fırınında kok kömürü, demir cevheri ve kireç karışımı birlikte ısıtılarak dökme demir elde edilir. Açık ocak (OH), elektrik ark ocağı (EAF), blast fırını ve temel oksijen fırını (BFBOF) ve ham demir (Cl) gibi fırınlarda demir-çelik üretimi yapılmaktadır. Çelik üretim tipleri oldukça önemlidir. Çelik üretim tipleri, açık ocak (OH), elektrik ark ocağı (EAF), blast fırını ve temel oksijen fırını (BFBOF) ve ham demir (Cl) dir. Her proses farklı miktarda hurda, kullanılmış çelik ve kırpıntı demir-çelik kullanılmaktadır. Bir ton çelik için OH ocaklarında 0.4 ton, EAF de 1.0 ton, BFBOF de 0.2 ton ve Cl’de 1.1 ton hurda, kullanılmış ve kırpıntı demir kullanılır. Temel Oksijen Çelik (BOS) üretim tesisinde ham demir ve %20 oranında çelik kırıntıları karıştırılarak 1700 oC kadar ısıtılır ve erimiş yüzey üzerinden oksijen üflenerek karbonun istenen seviyeye düşürülmesi sağlanır. Kireç taşı yabancı maddeleri absorbe ederek curuf oluşturur. Curuf bir bypass ürünüdür. Erimiş çelik büyük BOS kaplarında saflaştırıldıktan sonra kalıplara dökülür ve soğutulur. Elde edilen çelik, farklı çelik malzemeler yapmak için çeşitli haddehanelere gönderilir. Çelik nispeten kolay kırılabilen ham demirden daha az miktarda karbon içerir. Elektrik ark ocaklarında da çelik üretilebilir. Elektrik ark ocaklarında %100 kırıntı çelik kullanılabilir. Döner haddehanede çelik kalıplar tekrar 1200 oC kadar ısıtılır veya döndürülerek düz levhalar elde edilir. Levha yüzeyleri asitle temizlenir ve kaplama işlemi yapılır. Demir madeni ile kırpıntı/hurda demirden demir üretimi sistemi Şekil 1’de verilmiştir. Şekil 1. Çelik Üretim Sistemi Levhanın her iki yüzü elektroliz yolu ile kalayla kaplanır. Çelik yüzeyinde kalayın kalınlığı 0.00036 mm.dir. Çelik levhalarda (yüzeylerinde) ağırlıkça %0.25 oranında kalay bulunmaktadır. Bir ton çelik yüzeyinde 1.72 kg kalay bulunmaktadır. Levha yüzeyi kalay ile kaplanarak toksik olmayan yüzey elde edilir. Bu yüzey korozyona karşı dayanıklıdır. Elde edilen çelik saçlar daha sonra küçük boyutlu levhalar halinde kesilerek kutu halinde yuvarlanır. Galvanize çelik saçlar çinko kaplıdır. Hurda ve kullanılmış çelik malzemeler, çelik üretiminde kullanılacaksa üzerindeki çinkonun alınması gereklidir. Levhalar yüzeyine çinko kaplanma, 1. sıcak daldırma galvanizleme, 2. Elektrolitik kaplama ile gerçekleştirilmektedir. Sıcak daldırma yönteminde, soğuk haddelenmiş saç bazik ve asidik çözeltilerde yüzeyleri temizlenmekte, sonra çinko amonyum klorür çözeltisinden geçirilip kurutulmakta ve daha sonra erimiş çinko banyosunda sabit hızlarda geçirilerek galvanize işlemi tamamlanmaktadır. 3. KULLANILMIŞ DEMİR-ÇELİKLERİN TOPLANMASI VE AYRIŞTIRILMASI Çelik levhaların kesilmesi esnasında oluşan kırpıntılar çelik üretiminde kullanılan en değerli maddelerdir. Kullanılmış çelik kutular, meyve, sebze, et, çorba, salça, sos, peynir, meyve suyu, temizleme ürünleri, boya, aerosol boyalar, ayakkabı parlatıcıları, yapıştırıcı bandajlar dahil çeşitli ürünleri içerir. Apartmanlar, siteler, lokantalar, oteller, okullar, otogarlar, stadyumlar, at yarışlarının yapıldığı yerler, eğlence merkezleri, limanlar, rıhtımlar, yurtlar, havaalanları, resmi ve özel kurum binaları, hastaneler, iş hanları, büfeler ve yemek fabrikaların olduğu yerlerden çelik kutuların en fazla oluştuğu yerlerdir. Kapakları çıkarılmış kutular boşaltıldıktan ve su ile iyice çalkalandıktan sonra yassılaştırılır ve mavi renkli geri kazanma kutusuna veya torbasına konur. Yassılaştırılmış çelik kutular daha az hacim işgal eder. Fazla kutu üreten fast food, lokanta, büfe, stadyumlar, yemek fabrikaları, oteller ve restoranlar gibi yerlerde yassılaştırmanın mekanik olarak yapılması tavsiye edilir. Çelik kutular kalaylı kutu diye isimlendirilir. Bu kutular plastik, kağıt ve alüminyum gibi ambalaj atıkları ile birlikte toplanmalıdır. Geri kazanılmış, parçalanmış ve balyalanmış demir-çelik geri kazanma tesisinde ufak dilimlere kesilir. Demir-çelik parçaları üzerinde kalması muhtemel yabancı maddeler ve kağıt etiketler giderilir. Bu yabancı maddeleri gidermek için vakum sistemi kullanılabilir. Karışık olarak toplanan çelik malzemeler geri kazanma merkezlerinde konveyör band üzerinde giderken büyük magnet tarafından tutularak diğer malzemelerden ve alüminyumdan ayrıştırılır
Kullanılmış çelik kutular haricinde eski ve kesilmiş boru parçaları, hurdaya çıkmış sandalyelerin metal iskeleti, eski metal karyola, endüstriyel metal kırıntıları, inşaat demiri, çelik kapı ve pencereler, çelik masalar, bisikletler, raflar, çöp konteynerları, tel çitler, sobalar, buzdolapları, çamaşır ve bulaşık makineleri, eski tencere ve tavalar, makas, iğne, testere, çekiç, musluk, çatal ve kaşıklar, geri kazanılarak çelik üretiminde kullanılabilir. Çelik çöp konteynerleri, hurda araçlar, köprü ve bina malzemeleri, demir yolu malzemeleri demir çelik içerir. Bunların kesinlikle çöpe atılmayıp geri kazanılması gereklidir. Çelik yüzeyindeki kalayı geri kazanmak için ya fırında ısıtarak buharlaştırma işlemi (ısıl işlem) veya sodyum hidroksit ve oksitleme maddesi kullanılarak kimyasal yolla da geri kazanılabilir. Kalaylı çelik elektroliz banyosuna daldırılarak kalay ayrıştırılır. Kimyasal yolla kalayı alınmış çelik yeni çelik üretiminde kullanılabilir. Isıl işlemle kalayı alınmış çelik, çelik üretiminde kullanmak uygun değildir. Çünkü ısı kalayın çeliğe nüfus etmesine neden olur ve yeni çelikte safsızlık olarak görülür. Bu madde de bakım üretiminde ve çok az miktarda ise demir oksit kaynağı olarak boya endüstrisinde kullanılır. Bir ton çelikten elektroliz yolu ile 2.267-2.721 kg. kalay geri kazanılır. Kalayı alınmış balyalı kutuların spesifik ağırlığı 485 kg/m3’dır. Çelik kırpıntıları temel oksijen çelik fırınlarında en fazla %30 oranında, elektrik ark fırınlarında ise %100 kullanılabilir. 1996 yılı verilerine göre A.B.D.’de çelik üretiminin %57 TOF lerde üretilirken %22 oranında hurda demir veya kırpıntı kullanılmıştır. Aynı yıllarda EAF fırınlarında çeliğin %43 üretilmiştir. Bu fırınlarda ise %64 oranında hurda veya kırpıntı çelik kullanılmaktadır. Geri kazanılan çeliğin takriben %96 yeni çelik üretimi için kullanılır. Sadece % 4’ü bakır üretimi için kullanılır. Her çelik üretme fırını, gerçekte bir çelik geri kazanma tesisidir. Çünkü çelik üretme fırınlarında çelik kırpıntıları beslemenin en önemli hammaddesidir. Bazı çelik üretici firmalar gerçekte %100 oranında kırpıntı çelik kullanarak yeni çelikler üretilmektedir. Demir ve çelikten üretilen bazı malzemeler uzun yıllar kullanılmaktadır. Çelik binalar, betonarme binalarda kullanılan çelikler, köprüler, çelik doğramlar, demir yolları ve içme suyu borulara buna örnek olarak verilebilir. Orta sürede kullanılanlar ise buzdolapları, çamaşır makineleri, bulaşık makineleri, lavabolar, ütüler, ulaşım araçları, karyola, metal sandalye, bisiklet, testere ve makas gibi malzemelerdir. Kısa süreli kullanılanlar ise her türlü yiyecek, içecek, aerosol ve boya kutularıdır.
4. KULLANILMIŞ ÇELİĞİN GERİ KAZANILMASININ AVANTAJLARI Kaynakta ayrı toplama programında geri kazanılabilir metal kutular üç grub altında toplanabilir. Bunlar; 1. Tamamen demir içerikli olan kutular (yüzeyleri kalay kaplı), 2. İki metal içeren kutular (kapakları alüminyum olan demir esaslı metaller) 3. Tamamen alüminyum içerikli metaller, dir. Küçük boyutlu demir-çelik malzemeler (konserve kutuları, içecek kutuları, tehlikeli olmayan metal boya kutuları ve eski metal parçaları v.s.) alüminyum malzemelerle birlikte toplanır. Mavi renkli kumbara/kutu/torbalarda/satın alma merkezlerinde diğer ambalaj atıkları ile birlikte toplanıp geri kazanma tesisinde mıknatısla ayrıştırılan kullanılmış demir çelikler malzemeler üretime tekrar sokulduğunda bir çok avantajları vardır. Geri dönüşüm merkezlerinde demir çelik kutular ve diğerleri parçalandıktan sonra yoğunluğu önemli ölçüde artar. Eğer bu maddeler balyalanırsa yoğunluğu daha da artar. Böylece demir çelik fabrikalarına taşıma maliyeti önemli ölçüde düşer. Kullanılmış çelik geri kazanılıp üretime sokulduğunda hammadde kaynağı korunmuş olur. 1000 kg. kullanılmış çelik geri kazanılıp tekrar çelik üretiminde kullanıldığı zaman 1050 kg. demir cevheri, 454 kg. kok kömürü ve 55 kg. kireç taşı az kullanılır. Geri kazanılmış çelikten çelik üretildiğinde, hammaddeden çelik üretimine göre ¼ oranında daha az enerji tüketilir. Yani %75 oranında enerji tasarruf edilir. Bir kg. çelik geri kazanıldığında 2720 Kcal enerji kaynağı veya 120 wattlık elektrik enerjisi korunmuş olunur. A.B.D.de her yıl geri kazanılan demir çelikle 18 milyon ailenin bir yıl süre ile tükettiği enerjiye eşdeğer enerji korunmuş olur. Çelik kırpıntılardan %99.9 oranında çelik üretmek mümkündür. Kullanılmış çelikten çelik üretildiğinde su kirliliği ve hava kirliliği ¼ oranında azalır. Demir-çelik malzemelerin miktarını azaltmak için çeşitli yollar geliştirilmiştir. Çelik kutuların et kalınlığı on yıl öncesine göre %20 ve kalay kaplama kalınlığı ise %20 oranında azaltılmıştır. Böylece daha az çelikten daha verimli faydalanılmaktadır. Geri kazanılmış çelikten yeni araçlar, köprüler, buzdolapları, sobalar, çamaşır ve bulaşık makinesi, inşaat malzemeleri yapmak mümkündür.
İnşaat ve yıkıntı atıklarından eski metalleri genelde yoğun olarak beton, odun ve metal olmayan kirleticiler içerir. Metal olmayan atıklar uygun şekilde bertaraf edildikten sonra çelik tesislerinde işlenerek tekrar inşaat malzemesi üretmek mümkündür. . Altı adet eski araç geri kazanılarak bunun çeliğinden yeni bir binanın çelik çerçevesini yapmak mümkündür. Çelik üretiminde demir cevheri yerine çelik kırıntıları kullanılmasıyla enerji tasarrufu %70’in üzerinde sağlanır. Baca gazı kirliliği %30 ve atıksu kirliliği ise %60-70 azaltılmış olur. Balyalanmış çelik kırıntıların spesifik ağırlığı 1214-1285 kg/m3’dür. 5. ŞEHİRLERDE DEMİR-ÇELİĞİN GERİ KAZANILMASIŞehirlerde mevcut duruma göre hurda çelik maddesi eski eşya toplayan tablacılar tarafından yapılmaktadır. Tablacılar özellikle evlerdeki, işyerlerindeki hurda çelik maddeleri bir bedel karşılığı satın almaktadırlar. Bu bedeller bazen para olmakta, bazen de evin ihtiyacı olan legen gibi plastik maddelerle takas yapılmaktadır. Kullanılmış çelikleri toplayan tablacılar, bu maddeleri şehrin muhtelif yerindeki hurdacılara satmaktadırlar. Sokak toplayıcıları ise vatandaşların çöp konteynerlerine veya torbalarına attığı demir çelik malzemeleri hijyenik olamayan şartlarda toplamaktadırlar. Sokak toplayıcıları sağlık açısından tehlike altındadırlar. Çünkü çöp konteynerleri veya torbalarında her tür türlü tehlikeli ve zararlı atık bulunmaktadır. Sokak toplayıcıları, topladıkları bu malzemeleri hurdacılara satmaktadırlar. Hurdacılar bu maddeleri gelişi güzel yerlerde depolamaktadırlar. Bu depolar çok sağlıksız/hijyen olmayan ortamlardır. Burada çalışanlarında sağlığı tehlike altındadır. Bu yüzden hiçbir belediye ve bölge sakinleri, bu depo alanlarını yakınlarında/bölgelerinde istememektedirler. Şehirlerde tablacılar ve depocular belli teknik ve bilimsel donelerle donatılırsa yani şu anda bu işleri yapanlar rehabilite edilip uluslar arası standartlara göre çalıştırılırsa Belediyelerin bu konuda yatırım yapmasına gerek kalmaz. Ancak her İlçe Belediyesinin kendine göre bir sistem belirleyip çalışma yapması karmaşık yapı meydana getirir. Bunun için Büyükşehirlerde büyük şehir belediyesinin, illerde ise il belediyelerinin, Büyükşehir belediyesi dışındaki belediyelerde ise ilçe belediyelerinin organizasyonunda ambalaj atıklarını piyasaya sürenler (yetkilendirilmiş kuruluşlar) ile belediyeler bir araya gelip ortak yönetim planı hazırlamalılar. Toplama işi, yeterli altyapısı (araç, konteyner veya kumbara, uzman personel, yeterli eğitimli personel ve ayrıştırma tesisi) olan ve Çevre ve Orman Bakanlığından lisanslı firmalar tarafından yapılmalıdır. Belediyeler kesinlikle çöp depolama alanlarında ambalaj atıklarının ayrıştırılmasına izin verilmemeliler. Çöp depolama alanlarında ambalaj atıklarının toplanması insan sağlığı üzerinde ciddi tehdit oluşturur. Bu tür yerlerde çalışanların sağlığı bozulur. Toplama işini yapan firmanın toplamayı yapacak kişiler başta olmak üzere toplama araçlarında olması gereken teknik ve uygulama esasları tanımlanmalıdır. Toplamayı yapacak kişiler mavi renkli elbiseler giymeli ve yakalarında belediyelerin vereceği kimlikleri olmalıdır. Araçlar ambalaj atıklarını toplayacak şekilde donatılmalı ve mavi renkli olmalıdır. Konteyner veya kumbaralarda mavi renkli olmalıdır. Apartmanlar, siteler, lokantalar, okullar, yurtlar, stadyumlar, otogar, eğlence merkezlerin, büfeler, sinemalar, tiyatrolar, kahvehaneler, at yarış merkezleri, iş hanları, ticaret merkezleri, resmi ve özel kurum binaları, havaalanları terminalleri ve yemek fabrikalarında toplamanın nasıl yapılacağı tek tek tanımlanmalı ve temel esaslar ortaya konmalıdır. Ayrıştırma tesislerinde olması gereken teknik ve uygulama esasları tanımlanmalıdır. Tüm çalışmalar hijyenik şartlarda yapılacak şekilde düzenlenmelidir. Tanımlanan bu esaslar ve gerekli emniyet kuralları göz önüne alınarak kaynakta ayrı toplama işlemine başlanmalıdır. Toplama araçlarının trafiği aksatmamak kaydı ile şehirde gündüz saatinde de çalışmasına izin verilmelidir. Çalışmaya başlanmadan önce halka yeterli eğitici bilgiler/broşürler dağıtılmalıdır. Ayrıca toplamanın nasıl yapılacağı yazılı ve görsel basın yolu ile de halka duyurulmalıdır. Yeterli eğitim ve alt yapı çalışması yapıldıktan sonra yinede toplamayı yapmayanlar hakkında Çevre Kanununa muhalefetten cezayı işlem yapılmalıdır. Şehirlerde piyasaya sürenlerinde desteğinde lisanslı firmalar tarafından yeterli kapasitede ayrıştırma merkezleri oluşturulmalıdır. Bu merkezlerde ekonomik olarak biriktirme, ayrıştırma, kesme, balyalama imkanı olmalıdır. Bu merkezlere hangi tür atıkların alınacağı belli olmalıdır. Bu merkezlere geri dönüşümü riskli olan maddeler alınmamalıdır. Bu merkezlere radyoaktif maddeler ve tehlikeli, yanıcı parlayıcı malzemeler kesinlikle kabul edilmemelidir. Her bir tesiste radyoaktif kirliliği ölçen aletler bulunmalıdır. Bu aletlerle tesise gelen hurdalarda olması gereken radyoaktif kirlilik ölçülmelidir. Bu merkezlerde su göllenmesi olmamalıdır. Zemin yeterli kalınlıkta beton olmalıdır. Bu tesislerde tehlikeli, yanıcı ve parlayıcı malzemeleri bilen birer eleman çalıştırılmalıdır. Bu merkezlerde gürültü kirliliği yönetmeliğinde belirlenen sınır değerlerine uyulmalı, vatandaşların getireceği demir-çelik atıkları kabul edilebilmelidir. Bu tesislerde demir-çeliği diğer maddelerden kolayca ayrıştırma imkanı olmalıdır. Ayrıştırma merkezleri aynı zamanda birer eğitim merkezleri olmalıdır. Vatandaşların gönüllük esasına göre ambalaj atıklarını getirmelerine izin verilmelidir. Özellikle öğrencilerin bu merkezleri gezmelerine izin verilmelidir. Endüstriyel demir-çelik atıkları belli yerlerde biriktirdikten sonra demir-çelik tesislerine gönderilebilir. 6. BELEDİYELERİN YAPMASI GEREKENLER Büyükşehirlerde büyük şehir belediyesi, illerde il belediyeleri ve ilçelerde ilçe belediyelerinin yetkilendirilmiş kuruluşlarla yapacakları ambalaj atıkları yönetim planları ile gerekli alt yapısı olan lisanslı firmalarına (yetkilendirilmiş kuruluşlar bu alt yapının oluşturulmasında gerekli mali desteği sağlamalı) geri kazanma çalışmalarını başlatabilirler. Belediye sadece işin organizasyonunda ve eğitiminde bulunması yeterlidir. Belediyeler hem çöp depolama alanlarında hem de şehirde vahşi ayrı toplamaya son vermelidir. Eğitim işini Çevre ve Orman Bakanlığı, yetkilendirilmiş kuruluşlar, belediyeler ve toplama işini yapan lisanslı kuruluşlar yapmalıdır. Belediyeler bölgelerinde gerekli alt yapısı olmayan lisansız kuruluşlara ambalaj atığı toplama işini yaptırmamalıdır. Özellikte plastikler, kağıtlar ve metal atıklar birlikte toplanmalıdır. Bu malzemeler mümkünse mavi renkli torbalara, kumbaralara veya kumbaralara konmalıdır. Lokanta, siteler, otogarlar, büfe, otel, sinema, okullar, tiyatro, kahvehane, stadyum, at yarış merkezleri, iş hanları, ticaret merkezleri, havaalanları terminalleri, resmi ve özel kurum binaları ve alış veriş merkezlerinde öncelikle ayrı toplama işlemi başlanmalıdır. Bu yerlere geri kazanmanın avantajları ile ilgili bilgiler belediye başkanının imzası ile dağıtılmalıdır. Bu merkezlerde oluşan malzemeler mavi renkli torbalara konarak iş yerinin önüne konmalıdır. Bu malzemeler haftada en fazla iki defa toplanmalıdır. İş yerlerinin yoğun olduğu yerlerde ise toplama işlemi daha sık yapılmalıdır. Veya bu yerlere yerleştirilecek kumbara veya konteynerler ile ambalaj atıkları toplanmalıdır. Özellikle sabah erken saatlerde gürültü kirliliği oluşturmadan bu malzemelerin toplanması doğru olur. Gerekli itinayı göstermeyip ayrı toplamayan iş yerleri belediye yetkilerince uyarılmalıdır. Bu işlem yeterli eğitimi almış ve rehabilite edilmiş sokak toplayıcıları ile de yapılabilir. Bu yol daha ekonomik olabilir. Bu işlemi yapacak kişilerin bazı şartları yerine getirmeleri gerekmektedir. Giyecekleri iş elbiseleri mavi renkli olmalıdır. Yakalarında kimlikleri olmalıdır. Kimlik üzerinde adı, soyadı, kimlik no ve nüfus cüzdanı ile ilgili bilgiler olmalıdır. Çalışanlar ambalaj atığı yönetim sisteminde belirlenen kurallara uymalılar. Uymayanlar derhal işten el çektirilmelidir. Büyük kapasiteli malzemeler (buzdolabı, çamaşır makinesi, bulaşık makinesi, bisiklet, karyola, metal masa, v.s.) üç ayda bir belediyelerin halka duyuracağı ilanlarla kapı önlerine konarak bu malzemeler lisanslı firmalar tarafından toplanmalıdır. Bu işlemler temiz ve hijyenik şartlarda yapılmalıdır. Toplanan atık malzeme miktarı kaydedilmelidir. Toplama esnasında yaşanan sıkıntılar, alınması gereken önlemler belirlenmeli ve çözümler geliştirilmelidir. Aylık olarak belediyeler, yetkilendirilmiş kuruluşlar ile lisanslı firmaların yapılacak toplantılarda bu konular incelemeye alınmalı ve yönetim planları iyileştirilmelidir. .
|
